W numerze 13/2015

No i co z tej kasy?

W wyborczym zgiełku, w którym kandydaci na prezydenta prześcigali się w obietnicach dołożenia z pustego zginęła dyskusja o kasie, która wręcz leży w sejfie i czeka na racjonalne jej wydanie. Chodzi o 97 mld euro z unijnego budżetu, które nasz kraj będzie mógł wykorzystać – głównie na rozwój regionów i naukę-w ramach trwającej już perspektywy budżetowej na lata 2014- 2020. Wprawdzie malkontent powie, że netto, bo trzeba odliczyć naszą wpłatę, uzyskamy 60 mld euro, ale wydać trzeba całe 97 mld.

Wprawdzie w wydawaniu pieniędzy to my jesteśmy dobrzy, ale dochodzą słuchy np. z Warszawy (metro), Wrocławia (stadion) czy PKP (chodzi o Pendolino), że nie za wszystko na co liczono i sobie policzono w budżetach, Bruksela zapłaci. Tymczasem spada jeszcze większa kasa i trzeba szybko planować jej zagospodarowanie, bo czas leci. 

Ciekawą dyskusję na ten temat zorganizowało niedawno stare jak nasz „Przegląd Techniczny”, ale skupiające prawdziwe autorytety Polskie Towarzystwo Ekonomiczne (nie mylić z Polskim Towarzystwem Ekonomistów, którego szef zakłada nową partię). Ciekawy referat wygłosił m.in. prof. Grzegorz Gorzelak będący dyrektorem Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytetu Warszawskiego, a więc znawca przedmiotu.

Z wypowiedzi Pana Profesora wynika, że wiele środków zostało zagospodarowanych tak, że nowe inwestycje generują głownie koszty, a efekty dla społeczeństwa są znikome. Powstało też wiele obiektów i dróg na zasadzie „może kiedyś się przydadzą”.

Są jednak i takie inwestycje, które dają efekt odwrotny od zamierzonego. Chodzi o drogi szybkiego ruchu prowadzące do najbardziej potrzebujących pomocy miast. To wykryli już wcześniej Amerykanie, że taka droga zamiast przyciągać inwestorów „wysysa” miasto z najbardziej cennych pracowników. Jadąc czasami rankiem z Warszawy w kierunku Radomia widzę tę kawalkadę aut podążającą w przeciwnym kierunku. Najsmutniejszy jest jednak fakt potwierdzony badaniami, że między dotacjami dla poszczególnych regionów a ich rozwojem jest -sic!- ujemna korelacja.

Co w tej sytuacji robić? Najwięcej do powiedzenia będą mieli – jak dotychczas – regionalni „książęta” , czyli marszałkowie województw. Mają oni mieć do dyspozycji ok. 40% środków z funduszy regionalnych. Wiadomo już, że najmniej z tej puli otrzymają powiaty. Twórcy reformy samorządowej dali im nie tylko mało uprawnień i obowiązków, ale i mało środków z podatków i opłat, a do unijnych dotacji trzeba dołożyć coś od siebie. Stąd jadąc wiejską drogą, gdy kończy się asfalt możemy być pewni, że zaczyna się trasa rangi powiatowej – bywa, że nieprzejezdna.

W dużo lepszej sytuacji finansowej były dotychczas gminy i miasta – łącznie z tymi na prawach powiatu. Przejmowały i mają przejmować aż 38 % z podatków dochodowych ich mieszkańców. Miały więc z czego dokładać do środków unijnych. Te ich rozbudzone apetyty na inwestycje może poskromić realizacja niektórych obietnic wyborczych. Jedną z nich jest podwyższenie kwoty wolnej od podatku z 3091 zł do 8 tys. To oznacza ubytek roczny wpływów podatkowych o co najmniej 16 mld zł (wg ministerstwa finansów o 17,6 mld zł). Dla samej Warszawy ubędzie aż 4,2 mld zł z budżetu 15 mld.

Jak takie budżetowe dziury załatać, będą się martwić samorządowcy, których będzie można odwołać w wyniku referendum (moda na nie nadchodzi), ale i przyszły rząd też nie będzie miał łatwo. Nawet wpływy z  VAT - jedynego pewnego podatku, mogą spaść – stawka ma być obniżona.  Natomiast do samorządowców możemy tylko zaapelować – inwestujcie z rozwagą.

Henryk Piekut

Komentuje Waldemar Rukść