W numerze 4/2016

Reindustrializacja ante portas

WicepremierJarosław Gowin na spotkaniu z Konferencją Rektorów Polskich Uczelni Technicznych przedstawił politykę rządu, który będzie chciał przeprowadzić reindustrializację Polski w oparciu o zasoby nauki polskiej.

W krajach wysoko rozwiniętych od kilku już dekad daje się zauważyć proces zmniejszania udziału przemysłu w tworzeniu PKB. Przyczyną są pospołu: szybki postęp technologiczny, dynamiczny rozwój sektora usług oraz masowe przenoszenie produkcji do krajów, w których są niższe koszty pracy. W efekcie w wielu krajach UE oraz w Stanach Zjednoczonych pozbyto się uciążliwych dla środowiska gałęzi gospodarki, jednocześnie zaś utracono stabilne ongiś miejsca pracy. Ponadto UE płaci teraz dość wysoką cenę za dotychczasową politykę energetyczną oraz klimatyczną.

Energetyka czy energochłonne hutnictwo zawsze były (i będą!) na początku łańcucha tworzenia realnej wartości gospodarek. Są bodźcem do lokalizacji i rozwoju przemysłu i sfery usług korzystających z energii, węgla, cementu, stali etc. Ale idealistycznie założono, że tzw. brudne przemysły wywieziemy poza granice UE. Sami zaczniemy zarabiać - jako nowoczesne społeczeństwo postindustrialne oparte na wiedzy - na usługach intelektualnych, oryginalnych autorskich pomysłach, innowacjach, wynalazkach, patentach i licencjach. Okazuje się jednak, że w krajach UE, generujących ponad 30% wszystkich przyznawanych na świecie patentów, występowały oraz występują spore trudności z ich komercjalizacją.

Dlatego o konieczności reindustralizacji Europy coraz mocniejszym głosem mówi Komisja Europejska. Okazuje się, że nie wolno lekceważyć współzależność energetyki, przemysłu i konkurencyjności. Tym bardziej, iż coraz większe sukcesy w reidustrializacji swojego kraju, tworzeniu nowych miejsc pracy oraz podnoszeniu konkurencyjności gospodarki odnoszą... Amerykanie! Trwa operacja „reshoringu”, czyli repatriacji przemysłu z Azji. GE, Whirlpool czy Otis właśnie przenoszą fabryki do USA.

Konieczność reindustrializacji dotyczy zatem nie tylko UE czy samej Polski. Inny jest tylko w każdym z państw charakter i zasięg zmian, jakie należy poczynić w gospodarce. „Renesans przemysłu” ma być sposobem na wyjście z kryzysu ekonomicznego. Celem strategii reindustrializacji UE jest zwiększenie udziału przemysłu w PKB ze średniej dziś w granicach 16% do 20% w 2020 r. Dojście do tych 20 % na pewno nie będzie zadaniem łatwym.

Polska znajduje się w specyficznej sytuacji. Polityka reindustrializacji powinna przyspieszyć u nas zmiany w sektorze energii i docelowo wpłynąć na jego większe zaawansowanie technologiczne. Niestety nasz przemysł nie jest dostatecznie nowoczesny i traci atut konkurencyjności. Dlatego kwestia wdrażania innowacji jeszcze bardziej urasta do rangi dużego problemu. Krajowa innowacyjność w europejskim rankingu jest na szarym końcu.

Istotą dobrze funkcjonujacego współczesnego przemysłu jest jego efektywne sprzężenie z działalnością B+R. Jarosław Gowin ma świadomość, iż efekty współpracy nauki i biznesu często przychodzą nawet nie po latach, a po dziesięcioleciach. Ale jednocześnie zaznaczył: Powstało już wiele ośrodków badawczych, mamy infrastrukturę naukową naprawdę na często światowym wręcz poziomie, z drugiej strony to się nie przełożyło na wdrożenie (...) Na dłuższą metę polska gospodarka będzie innowacyjna wtedy, kiedy będziemy mieli innowacyjną naukę.

Innej drogi nie ma. Nasza nauka jest rozdrobniona organizacyjnie i wiele prac badawczych się dubluje. Może jej integracja byłaby jedną ze skutecznych metod na osiąganie lepszych wyników?

Marek Bielski

Komentuje Waldemar Rukść