W numerze 9-10/2016

Człowiek w społeczeństwie informacyjnym

Od prawie 20 lat Polska włącza się w obchody Światowych Dni Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego. Ich pierwszym organizatorem było i jest do dziś Stowarzyszenie Elektryków Polskich, do którego z czasem dołączyło Polskie Towarzystwo Informatyczne. Niestety pomimo trudnej do przecenienia roli technik informacyjnych dla człowieka i jego otoczenia w Polsce obchody tego Dnia odbywają się głównie w środowisku ludzi techniki, a właściwie telekomunikacji, informatyki i elektroniki. Dobrze, że organizatorzy włączyli w nie szkoły.

 Nota bene trudno oprzeć się wrażeniu, iż te wszystkie wynalazki tylko technicznie umożliwiają nam przekazywanie informacji, bo umiejętności porozumiewania się między ludźmi wcale nie są lepsze, a czasami nawet gorsze.

Pierwsze wynalazki, które umożliwiały znaczne zwiększenie prędkości docierania informacji do najbardziej odległych miejsc to: telefon wynaleziony przez Aleksandra Bella (1847-1922) – nauczyciela głuchoniemych i radio Guglielmo Marconiego (1874-1937). Jednakże nie tylko skonstruowanie narzędzi przekazujących informację miało wpływ na budowanie fundamentów społeczeństwa, w którym informacja stała się cennym towarem i wyznacza kulturowe i społeczne stosunki. Ważnym elementem było również wynalezienie urządzeń zapisujących, gromadzących i powielających informacje. Zapoczątkował to fonograf Thomas Alva Edison (1847-1881). Wspomniani wynalazcy nie byli inżynierami w dzisiejszym rozumieniu tego słowa. Byli jednak twórcami cywilizacji technicznej. Cywilizacji, której rozwój doprowadził do niewiarygodnych wręcz możliwości gromadzenia, przetwarzania i upowszechniania informacji. Kolejni twórcy techniki udoskonalali te – z naszego punktu widzenia – prymitywne narzędzia, do których zaczęły dochodzić coraz to nowsze min. telewizja i komputer.

Dziś dysponujemy kolejnymi udoskonaleniami tych urządzeń: telefonami mobilnymi (zwanymi potocznie komórkami), tabletami, łącznością bezprzewodową, telekomunikacją satelitarną, cyfrowym zapisem informacji i oczywiście internetem. Te nowe wynalazki przyczyniły się do zmiany stosunków społecznych i spowodowały masowy dostęp do informacji z różnych dziedzin życia, a także wiedzy i kultury. Powstała kultura masowa. Starsi, i to nie tylko inżynierowie, pamiętają logarytmiczne suwaki, za pomocą których projektanci i konstruktorzy dokonywali obliczeń. Zwykły śmiertelnik do liczenia używał liczydeł, wypartych przez kalkulatory, a następnie komputery i telefony komórkowe, wyposażone w funkcje służące nie tylko do porozumiewania się na odległość. Komputery zrewolucjonizowały wiele dziedzin naszego życia i stały się nieodzowne w każdej dziedzinie.

Czwarta rewolucja przemysłowa (Industry 4.0) – polegająca na zastępowaniu ludzi przez automaty, to proces coraz powszechniejszy i głębiej sięgający w sferę gospodarki. Obejmuje bowiem: projektowanie, przygotowanie i samą produkcję oraz dystrybucję. Praktycznie eliminuje udział czynnika ludzkiego. Rodzi się więc pytanie o rolę człowieka w cywilizacji technicznej.

Poszukiwanie odpowiedzi na nie jest co roku tematem obchodów Dnia Społeczeństwa Informacyjnego w odniesieniu do różnych obszarów aktywności, a nawet emocjonalności człowieka. Odnosi się ono zarówno do tych, którzy dzieła techniki tworzą, jak i tych którzy z nich korzystają. Czy świadomość ludzka nadąża za rozwojem techniki? Obserwując, jak dziś rozmawiamy, a właściwie nie rozmawiamy ze sobą - odnoszę wrażenie, iż odpowiedź jest negatywna.

Ewa Mańkiewicz-Cudny

Komentuje Waldemar Rukść