Laureaci Nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej
W numerze 25/2017
Nagrody FNP
Doskonałość nagrodzona
Laureaci i ich dokonania
Lata badań nad korolami
Wypowiedż prof. Daniela Gryko
"WYNALAZCZYNI 2017"
Energia w superbanku
prof. dr hab. Elżbieta Frąckowiak, Instytut Chemii i Elektrochemii Technicznej, Politechnika Poznańska, wiceprezes Polskiej Akademii Nauk
Świet(l)ne wynalazki
dr hab. inż. Małgorzata Jędrzejewska-Szczerska, prof. PG, Katedra Metrologii i Optoelektroniki, Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, Politechnika Gdańska
INFRASTRUKTURA
Groźne słowo „kataster"
Niebawem minie 100 lat od momentu, kiedy geodeci i prawnicy polscy podjęli trud scalenia systemów katastralnych i pomiarowych różnych w każdym z zaborów. Kataster jako spis gruntów i budynków został wprowadzony dekretem Prezydenta RP z 1936 r. w celu obliczania podatku od nieruchomości. Pozostał jednak praktycznie na papierze.
Zygmunt Jazukiewicz
Przyczynek do geodezji i kartografii Warszawy
W pewnym uproszczeniu można przyjąć, iż współczesna geodezja narodziła się wraz z utworzeniem w 1747 r. w Paryżu, przez Daniel-Charlesa Trudaine’a École, des Ponts et Chaussées (Szkoła Dróg i Mostów), istniejącej do dziś jednej z najznakomitszych wyższych technicznych szkół świata.
Lech Królikowski
NAUKA
Rewolucja przemysłowa 4.0 a ekologia i meteorologia – inspiracje i perspektywy
Wraz z pierwszą rewolucją przemysłową rozpoczął się w atmosferze wzrost zawartości gazów szklarniowych, będący główną przyczyną globalnego ocieplenia. Proces ten wzmagał się w okresie drugiej rewolucji przemysłowej – wieku elektryczności i silnika spalinowego. Trzecia rewolucja – epoka komputerów – od lat 70. XX w. zbiegła się z początkiem zorganizowanej międzynarodowej troski o klimat i całe środowisko przyrodnicze, zapoczątkowując ideę zrównoważonego rozwoju. W epoce czwartej rewolucji przemysłowej warto zauważyć udane próby zastosowań „Internetu Rzeczy” w obszarach zainteresowań ekologii i meteorologii stosowanej, takich jak: inteligentne środowisko, inteligentna gospodarka wodna, inteligentna energia odnawialna, inteligentne miasto, inteligentny budynek i mieszkanie, inteligentne życie i zdrowie.
dr hab. inż. Agnieszka Ziernicka-Wojtaszek, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Inżynierii Środowiska i Geodezji, Katedra Ekologii, Klimatologii i Ochrony Powietrza.
Zasady tworzenia sieci monitoringu wokół obiektu jądrowego (cz. I)
Sieci monitoringu radiologicznego działają w większości krajów na świecie, szczególnie w krajach posiadających energetykę jądrową, chociaż systemy te różnią się znacząco pod względem gęstości placówek, poziomem technologicznym aparatury pomiarowej czy organizacją i liczebnością obsługi. Kraje o rozwiniętej energetyce jądrowej, jak USA, Francja, Anglia czy Niemcy, mają obecnie bardzo rozbudowane systemy, składające się z tysięcy stacji i dostarczające kilkaset tysięcy danych rocznie. Systemy te rozwijały się stopniowo i są nadal rozbudowywane i wzmacniane.
Wobec bliskiej perspektywy budowy w Polsce pierwszej elektrowni jądrowej (EJ), autor niniejszego artykułu stara się przybliżyć polskiemu czytelnikowi podstawowe zasady tworzenia sieci monitoringu wokół obiektu jądrowego, zgodnych z ostatnimi Dyrektywami Komisji Unii Europejskiej i rekomendacjami Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. W artykule poruszono również zagadnienia dotyczące wyznaczania częstości poboru oraz optymalizacji liczby próbek, a także przedstawiono przegląd metod wyznaczania lokalizacji punktów pomiarowych.
dr Paweł Krajewski, dyrektor Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie. W latach 2006-2010 członek Rady Atomistyki przy Prezesie Państwowej Agencji Atomistyki.
ZDROWIE
Serce w noblowskiej naprawie
W sierpniu 2016 r. w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym (USD) w Krakowie po raz pierwszy na świecie wszczepiono polimerową, biodegradowalną zastawkę serca. Firma Xeltis z Zurychu, która stworzyła zastawkę, mimo iż współpracuje z ośrodkami na całym świecie, zaufała właśnie polskim lekarzom. Zapoczątkowany w Krakowie projekt może zrewolucjonizować kardiochirurgię wad wrodzonych serca.
Irena Fober
Choroba z kiepskim adresem
Kolejki do diagnostyki obrazowej maleją, ale kod pocztowy wciąż segreguje chorych – czytamy w najnowszym raporcie przygotowanym przez Fundację Alivia. if
INŻYNIER
Początki piśmiennictwa technicznego (16)
W kolejnym odcinku cyklu artykułów historycznych, poświęconych niemal nieznanym lub mało znanym początkom piśmiennictwa technicznego w Polsce, przypominamy na podstawie publikacji w „PT” z 1879 r. wybrane fragmenty charakteryzujące nowe pismo techniczne („Inżynierya i Budownictwo”), zachowując oryginalną pisownię.
Wybór i oprac. Bronisław Hynowski
„Laur Innowacyjności”
STAŁE POZYCJE
Co pan na to, inżynierze? Honory dla inżynierów
Wydarzenia
Felieton. 3 plus dla rządu
Filozofia pojęć technicznych (113). Zegar
Giełda wynalazków i projektów. Radiacyjni oczyszczacze z Laurem
Wino dla inżyniera (192). Czerwone wina z Bierzo
Parlament 500 milionów. Dobrze nam w unii. Nowe narkotyki
Kandydaci do tytułu "Złoty Inżynier 2017": Roman Aftowicz. Elżbieta Gruszka
Wątpię więc jestem. Prawda ekranu
Innowacyjność – globalnie
Tegoroczny, 8. Kongres Innowacyjnej Gospodarki miał przebieg zaskakujący, mimo że prezes Andrzej Arendarski już wcześniej zapowiadał: „Teraz chcemy iść jeszcze dalej i spojrzeć na naszą innowacyjność z szerszej perspektywy. Musimy wziąć pod uwagę globalne trendy". Ta perspektywa okazała się wyjątkowo szeroka, skoro ramy dyskusji zarysowali na początku tak różni ludzie, jak prof. Jeremy Rifkin, założyciel i prezes Fundacji Trendów Ekonomicznych, autor słynnej publikacji „Koniec pracy", czy prof. Jan Zielonka, wykładowca polityki europejskiej w Oxfordzie. Ogólnoekonomiczne i globalne aspekty innowacyjności poruszył także na otwarciu wicepremier Mateusz Morawiecki.
Profesor Jeremy Rifkin ze Stanów Zjednoczonych mówił o „Polsce inteligentnej", powstającej w efekcie cyfrowej transformacji od kapitalizmu rynkowego do sieciowego oraz „gospodarce dzielenia się" (sharing economy). Nierówność ekonomiczna między biednymi a bogatymi jest w najwyższym punkcie w historii. Może więc tylko spadać, a w tym najbardziej pomoże rozwój technologii, zwłaszcza internetu rzeczy, który nazwał trzecią rewolucją przemysłową, gdyż to ona umożliwi zaspokojenie wielu potrzeb ludzkich bez udziału człowieka. Coraz więcej towarów i usług będzie dostępnych bezpłatnie, czego początkiem już jest darmowa wymiana informacji przez internet. Model gospodarczy oparty na zysku będzie zastępowany wspólnotą współpracy. Do 2022 r. internet rzeczy wygeneruje 14,4 bln USD oszczędności i dochodów. Wraz z drukiem 3D umożliwi aktywizację najmniejszych wytwórców dostosowanych do indywidualnych potrzeb, bo będą opłacalne bardzo krótkie serie wyrobów. Jest to wyraźna wskazówka, na co powinny iść inwestycje innowacyjne w Polsce. Braki w infrastrukturze można zamienić w atut, gdyż łatwiej jest budować zupełnie nowy system od podstaw niż modernizować stary. Sporo miejsca Rifkin poświęcił elektromobilności oraz „demokratyzacji" sytemu energetycznego pod wpływem nowych technologii, co zmusi firmy energetyczne do ponownego przemyślenia swoich praktyk biznesowych. Było to wyraźnie adresowane do odbiorcy polskiego. Wątki te rozwinięto w dyskusji, np. pochylając się nad ideą akcjonariatu pracowniczego, który odżywa (w USA w 2016 r. 14 mln pracowników posiadało kapitał 300 mld dol.) i jest popierany w Polsce przez Ministerstwo Rozwoju (na razie werbalnie). Podjęto też temat bezwarunkowego dochodu podstawowego (BDP), który w Polsce wydaje się ekskluzywny, ale np. w Finlandii już trwa eksperyment obejmujący 2 tys. bezrobotnych, którzy przez 2 lata otrzymają stałą pensję. Mówiła o tym ambasador Finlandii Hanna Lehtinen.
Sieciowe trendy w gospodarce europejskiej opisał plastycznie prof. Jan Zielonka z Oxfordu. Struktury państwowe, zwłaszcza w Europie, nie są funkcjonalne, znaczenia nabierają inne mapy: regionów, inwestycji, transakcji finansowych, energetyczne, transportowe, rurociągowe itp. Najbardziej wydajne są obszary, które potrafią współpracować w ramach takich sieci. „Europa sieci" jest skomplikowanym, niesterowalnym mechanizmem. Tymczasem państwa starają się odbudować suwerenność. Logika integracji – zdaniem prof. Zielonki – wymaga powołania rządu europejskiego, ale jest do niego znacznie dalej niż 15 lat temu. Siecią nie da się zarządzać za pomocą dekretów, lecz ideologii i autorytetów publicznych. Przez 60 lat UE była projektem odbudowy państw narodowych. Dziś trudno więc o gwałtowną zmianę wektorów, bo wiadomo, że bliżej niż do Stanów Zjednoczonych Europy jest do Deutschland – Europy. Prof. Zielonka dostrzega w tej sytuacji podobieństwo do średniowiecza, kiedy to również rozwijał się regionalizm, wspaniałe samorządne miasta (profesor mieszkał we Florencji). Smart Regions i Smart Cities są więc istotnymi adresatami innowacyjności. Niewątpliwie tegoroczny Kongres miał znaczenie raczej inspiracji intelektualnych dla licznie zgromadzonych przedsiębiorców niż praktycznych wskazówek, jak być innowacyjnym.
Zygmunt Jazukiewicz
Komentuje Waldemar Rukść
