W numerze 7/2018

Dzień Ziemi w smogu niepewności?

Tej zimy w dużych miastach widziało sie powszechnie charakterystyczne zjawisko: śnieg zgarniany na krawężniku natychmiast stawał się czarny, natomiast sterty śniegu w odległości zaledwie 2-3 m od jezdni zachowywały dość długo naturalną barwę. Może to oznaczać tylko jedno: ciężka i gruba część zawiesin startych z opon, hamulców oraz asfaltu osadza się tam, gdzie zostaje wyrzucona spod kół. Nie mogą to być emisje spalinowe, gdyż spaliny są gorące i natychmiast unoszą się w górę wraz z frakcją pyłową. Ale wiadomo, że każda "kruszonka" pochodząca z tarcia ma granulację zróżnicowaną - od wielkości nanocząstek do tych widocznych gołym okiem.

Jeżeli więc grubsze cząstki dają efekt tak wyrazisty, to musi też powstawać bardzo dużo cząstek drobnych, stanowiących pył PM 2,5 czy PM10, a więc najgroźniejszych dla zdrowia, za to łatwo się unoszących w górę i tworzących smog. Wynika z tego prosty wniosek: ocena, jakoby smog w takich miastach jak Warszawa (o dużym ruchu i małej emisji kotłowej) w 60-85% pochodził ze spalin samochodowych może być nieprawdziwa. Tyle wynika z logiki. Całkiem sporo, bo może się okazać, że ograniczenia dla silników Diesla i szersze stosowanie aut elektrycznych czy gazowych nie da spodziewanego efektu. Żeby jednak to potwierdzić potrzebne są szczegółowe badania. Ten przykład wskazuje, jak niepewne są diagnozy czynników szkodliwych dla środowiska.

Spotykamy się z tym na każdym kroku; ostatnio jesteśmy alarmowani o katastrofalnym wymieraniu ryb w Zatoce Puckiej. Rybacy twierdzą, że przyczyną jest solanka wpuszczana do Zatoki, pochodząca z wypłukiwania złóż soli z miejsc, gdzie mają powstać Podziemne Magazyny Gazu PGNiG. Żadnych badań oczywiście nie przeprowadzono, więc będą teraz trwały w nieskończoność spory o to, czy sól jest szkodliwa dla morza, czy wręcz przeciwnie.

Awantura wokół Puszczy Białowieskiej trwała przez prawie dwa lata. Jej efektem była dymisja kierownictwa resortu środowiska i Lasów Państwowych, właśnie wskutek różnicy zdań w sprawie, która powinna być zbadana merytorycznie i oceniona jednoznacznie, z bilansem pozytywnych i negatywnych skutków działań człowieka. Rozpoczyna się budowa kanału przez Mierzeję Wiślaną. Oczywiście nie ma dalej zgody w opiniach co do jej ekologicznych i ekonomicznych następstw.

Takie przykłady można mnożyć w nieskończoność, bo przy każdej inwestycji ingerującej w naturalne środowisko mamy gwarancję, że zgody w ocenach nie będzie. Skutek jest taki, że racjonalne działania w ekoinżynierii  są zwykle opóźnione i połowiczne. Jest to efekt podporządkowania ekologii czynnikom politycznym, które zepchnęły autorytety naukowo-badawcze do kąta. Patronuje temu zjawisku, już w skali światowej, sprawa przyczyn globalnego ocieplenia, które oczywiście też jest polityczne. Warto o tym pamiętać w trakcie obchodów Międzynarodowego Dnia Wody (22 marca) oraz Dnia Ziemi (22 kwietnia).

Będzie wiele słów i celebry, zabawy usypiającej ekologiczne sumienie świata. A powinno tym dniom towarzyszyć powszechne żądanie odpolitycznienia ekologii. To nie jest dziedzina magiczna, tu wnioski nie przekraczają możliwości nauki. Niech uczeni wezmą odpowiedzialność za oceny przyczyn i skutków. Niech się porozumieją, dokonają prawdziwie kompleksowych i skrupulatnych badań i niech przedstawią wyniki bez komentarzy ideologicznych. A wtedy niech nikt nie próbuje publicystycznych harców. Opinia publiczna, zarówno ta światowa jak i lokalna - krajowa, wojewódzka i w końcu gminna nie zasłużyła na manipulacje, lecz na konkretną i pewną diagnozę apelującą do rozsądku. Emocjonalnych spektakli i pseudonaukowych dywagacji o tym, co się komu wydaje, mamy dosyć. Ale czy w dobie wszechmocy medialnej można jeszcze o tym marzyć?

Zygmunt Jazukiewicz

Komentuje Waldemar Rukść: ASF