W numerze 7/2021

Co dalej, metropolio?

Lato to czas turystyczny; poza odpoczynkiem zwiedzamy głównie zabytki historyczne. Mamy okazję do refleksji nad przeszłością, a w dużych miastach - do spostrzeżeń, jak się rozwijały w ciągu wieków. Robimy fotki miejsc znaczących zdarzeń z przeszłości. Dzień dzisiejszy mniej nas interesuje. 

A właśnie dziś w metropoliach trwa historyczny przełom, widoczny niemal z miesiąca na miesiąc. Postępuje proces, który zmieni Kraków, Gdańsk, Łódź, Wrocław, a zwłaszcza stolicę nie do poznania. Przemysł zniknął. Miasto już jest największym pracodawcą w dziedzinie usług i zajęć administracyjno-biurowych oraz akademickich. Warszawa zatrudnia tu ponad 1 mln osób (na 1,8 mln mieszkańców). Akurat w tych działach zarabia się w Polsce najwięcej. Warszawski rynek pracy i mieszkań jest zupełnie osobnym rynkiem, grawitującym wysoko ponad resztą kraju. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosi 6,5 tys. zł., a bezrobocie 1,3%. Wraz z lawinowym wzrostem liczby firm lokujących się w nowych biurowcach rosną kadry zarządzające o bajecznych zarobkach.

Ci ludzie szukają mieszkań-apartamentów w śródmieściu. Nic dziwnego, że średnia cena mieszkania dochodzi tu do 20 tys./m2 i więcej. Odpowiednio muszą rosnąć też czynsze. W ten sposób "zwykła" ludność, zasiedziała od czasu odbudowy, jest nieuchronnie wypierana poza miasto z przyczyn ekonomicznych, a dwa mieszkania po 60 m2, zasiedlane niegdyś przez dwie rodziny 5-osobowe zamieniają się w jeden apartament, który obejmuje para konsumentów luksusowego kateringu. Dzielnica się wyludnia, pozostaje kombinat urzędniczo-gastronomiczny oraz skansen staromiejski.  

Menadżer ma apartament o dwa kroki od biura, porusza się pieszo lub rowerem, a auto spoczywa spokojnie w garażu podziemnym. Posłuży do weekendowego wypadu na żagle i narty. Rowerem lub hulajnogą porusza się też chętnie wielu z 240 tys. studentów. Przy średniej wielkości ulicy (nie jakiejś przelotowej) działa w śródmieściu 30-40 eleganckich restauracji i barów (!), nie mówiąc o fitnessach, siłowniach, masażach i kosmetologii. Kto by się tam kłopotał pichceniem w domu. Nie te czasy, nie ci ludzie. Znikają kioski z gazetami, księgarnie i bukiniści. Znikają podwórka i place zabaw, nie mówiąc o bazarach, bo nie są potrzebne nomadom i bywalcom hipermarketów. Obsługi oczywiście nie stać na mieszkanie w pobliżu - dojeżdża z podwarszawskich miejscowości. Jadąc kolejką WKD spostrzeżemy coś zaskakującego: mała, senna stacyjka, a wokół niej las zastawiony setkami samochodów.

Zaglądając do zmodernizowanej słynnej hali na Koszykach można przeżyć szok. To już jest inny świat, czego nie widzą zapamiętali malkontenci: a to nie podobają im się ścieżki rowerowe, a to zwężanie głównych ulic i zamiana innych na jeden kierunek ruchu (w Warszawie ostatnim pomysłem jest zwężenie Al. Jerozolimskich!), a to skwerek wypoczynkowy na najruchliwszym placu, a to kładka przez Wisłę. Niektórym się to wydaje niedorzeczne. Ale przecież władze Warszawy wyciągają tylko wnioski z procesu, który uznają za obiektywny i który należy wzmacniać! Bo może ma być tak, jak w Paryżu, Londynie, Madrycie. W ostateczności można się zawsze bronić argumentem smogu. Ta rewolucja eliminuje ruch samochodowy, z nadzieją, że zanim na zwężonych ulicach pojawią się korki, to już kierowcy nie będą chcieli dojeżdżać tam, gdzie nie muszą. Szkoda tylko, że władze nie chcą tego uświadomić mieszkańcom.

A urbaniści? Ci już dawno zniknęli z forum publicznego. Nie wiadomo więc, czy istnieje jakaś koncepcja, jakiś plan ogólny - czym ma być miasto i jakie ma być jako całość. Nikt już nie panuje nad zabudową fragmentów. Przestrzeń traci więc wszelki wyraz, nie może tu powstać to, co nazywa się klimatem architektury i genius loci. Dotyczy to w jakimś stopniu każdego dużego miasta. O ile Warszawa, ze względu na stołeczność zaznacza związek z bieżącymi sprawami państwa, to inne metropolie latem zamieniają się w skanseny turystyczne. Tak działa żywioł aktywności biznesowej nie związanej bezpośrednio z miejscem działania, kosmopolitycznej. Czy da się go okiełznać i oswoić?

Zygmunt Jazukiewicz

Komentuje Waldemra Rukść