To nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej honorujące szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Od lat cieszą się opinią najważniejszego wyróżnienia naukowego w Polsce i stąd taka ich potoczna nazwa!
boj.
Towarzystwa naukowe mają niezwykle istotny wkład w rozwój i popularyzację nauki od co najmniej 100 lat. Dzięki oddolnej inicjatywie społecznego ruchu naukowego wydawane są setki czasopism, książek naukowych, biuletynów, periodyków i monografii upowszechniających wyniki prowadzonych badań ze wszystkich dziedzin.
Jolanta Czudak
Publikacja obejmuje opracowanie konstrukcji oraz badania stanowiskowe i eksploatacyjne innowacyjnego bębna mieszalnika hydraulicznej betonomieszarki samochodowej o pojemności 9m3. Przeprowadzono złożony proces projektowania poszczególnych elementów płaszcza bębna mieszalnika oraz spirali mieszająco – rozładowującej. Opracowano dobór i analizę materiałową dla przedmiotowego zespołu. Na podstawie wybranych materiałów wstępnych opracowano technologię wytwarzania prototypowych mieszalników. Innowacyjne bębny poddano badaniom na stanowisku autorskiej konstrukcji. Ostatnim etapem realizacji projektu były badania eksploatacyjne mieszalników w warunkach rzeczywistych. Podsumowanie stanowi analiza oraz opracowanie wyników badań.
dr inż. Jacek Bernaczek i dr inż. Paweł Fudali (Politechnika Rzeszowska im. I. Łukasiewicza) oraz mgr Anita Kalandyk, mgr inż. Mateusz Koperski i mgr Marek Nagnajewicz (INA Sp. z o.o.).
Kolizje pociągów ze zwierzętami zdarzały się od powstania kolei, jednak dopiero przy większych prędkościach pociągów stanowią poważny problem i zagrożenie dla ruchu kolejowego. Otoczenie linii kolejowych jest często atrakcyjne dla dzikich zwierząt, a sam pociąg jest dla nich zjawiskiem obojętnym, o ile nie znajdą się na torach. Artykuł prezentuje metody zapobiegania kolizjom stosowane w Polsce. PKP PLK wybudowały kilka dużych przejść dla zwierząt połączonych z ogrodzeniami naprowadzającymi, co jest metodą znaną na świecie, minusami są koszty specjalnych konstrukcji i efekt barierowy ogrodzeń. Alternatywną metodą są aktywne urządzenia ochrony zwierząt, które odpowiednio skonstruowaną sekwencją naturalnych dźwięków (zawierającą m.in. krzyk alarmowy sójki) ostrzegają dzikie zwierzęta przed nadjeżdżającymi pociągami, jednocześnie nie ograniczając dostępu do obszaru torowiska, kiedy nie jedzie żaden pojazd.
mgr inż. Marek Stolarski, mgr Dorota Bartoszek-Majewska NEEL Sp. z
Jak sprawić, żeby w Polsce rozwijano i komercjalizowano wartościowe projekty? Jaki przyjąć model finansowania innowacji? Czy sztuczna inteligencja przejmie kontrolę nad Przemysłem 5.0? Jaki wpływ na gospodarkę będą miały projekty Nowego Zielonego Ładu? Na te i wiele innych tematów dyskutowali uczestnicy dwudniowej konferencji zorganizowanej z okazji 15-lecia Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
LS
Rzut oka na prace Instytutu Fizyki PAN wystawione na tegorocznych targach INTARG pozwala zauważyć, że istotnym nurtem zainteresowań badawczych IF są detektory i emitery półprzewodnikowe. Jest to też jeden z ważnych obecnie kierunków badawczych w całej światowej elektronice.
jaz.
O technikach i technologiach radiacyjnych – poza dość wąskim środowiskiem specjalistów – mówi się i pisze w mediach raczej rzadko, aby nie powiedzieć wcale!
Marek Bielski
To godny podziwu wiek, a jednak Renault 5 nadal jest na fali w oczekiwaniu na swój renesans w 2023 r. Prawdziwy symbol popkultury – Renault 5 sprzedał się na świecie w liczbie ponad 5 milionów sztuk.
Józef Trzionka/Erwin Halentz
Gospodarka polska nie jest innowacyjna. Ten stan się poprawia, lecz niezwykle wolno, za wolno. Jak to zmienić? Dotychczas stosowane recepty okazują się nieskuteczne, trzeba więc szukać innych. Zanim podejmiemy taką próbę, dobrze jest zidentyfikować przyczyny tej niemożności, zwanej niegdyś zacofaniem.
Zygmunt Jazukiewicz
Jerzy Bojanowicz
Po 2-letniej przerwie spowodowanej pandemią zwiedzający 24. edycję organizowanej od 1997 r. wystawy Audio Video (od 2025 r.) Show mogli znów zapoznać się z wieloma nowościami czołowych na każdą kieszeń.
Jerzy Bojanowicz
Z dr inż. Krzysztofem Mitko z Katedry Chemii Nieorganicznej, Analitycznej i Elektrochemii Politechniki Śląskiej rozmawia Zygmunt Jazukiewicz.
Trzy dni wyjątkowo owocnych wykładów, prelekcji i debat. Frekwencja jak zwykle dopisała! Kolejna edycja Hydroprezentacji zakończona sukcesem. Swoimi badaniami wymieniali się najwięksi eksperci z branży wodno-kanalizacyjnej. Dyskutowali też nad możliwymi rozwiązaniami i usprawnieniami, a wszystko to pod tegorocznym hasłem przewodnim – Ekologia i Rozwój. Konferencja odbyła się w dniach 19–21 października br., jak zawsze w Krynicy Zdroju.
Recykling szkła, papieru czy plastiku nikogo już nie dziwi. We własnych domach segregujemy odpady z nadzieją, że zostaną przetworzone ponownie. Zgodnie z nowymi trendami na świecie, widzimy też, jak rozwija się idea gospodarki o obiegu zamkniętym (ang. circular economy), i jakie miejsce zajmuje w niej recykling drewna.
Paulina Król
Można się spierać co do skali wkładu Polaków w rozwój gospodarki amerykańskiej, pamiętając jednocześnie, że sam prezydent Stanów Zjednoczonych George Bush podczas wizyty w Polsce w 2001 r. oznajmił, że właśnie Polacy stworzyli w Ameryce pierwszą fabrykę.
Marek Bielski
Centralny Zarząd Wytwórni Wojskowych podjął w 1922 r. decyzję o budowie Fabryki Broni w Radomiu, na terenie obejmującym ponad 19 ha przy linii kolejowej Radom-Kielce. Plan zabudowy fabrycznej oraz koncepcję architektoniczną budynków osiedla przyzakładowego opracował arch. Adolf Buraczewski, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, który studiował także we Francji i Włoszech, a w l. 1922–29 był pracownikiem naukowym w Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej.
Opr. Bronisław Hynowski
W nieco dziś zapomnianej sztuce „Noc Listopadowa” napisanej w 1904 r. przez Stanisława Wyspiańskiego autor ustami Wielkiego Księcia Konstantego zadaje pytanie: „‘Listopad niebezpieczna dla Polski pora?”. Jest to nawiązanie do wielkiego zrywu niepodległościowego – powstania listopadowego. Powstania niestety przegranego i okupionego wielkimi ofiarami życia, zdrowia, zsyłki i emigracji jego uczestników. Pisząc o tych wydarzeniach Wyspiański nie mógł przewidzieć innych dat listopadowych, mających ogromny wpływ na losy Polski i jej mieszkańców także radosny.
Taką radosną datą był 11 listopada 1918 r., kiedy z więzienia w Magdeburgu powrócił twórca legionów – Józef Piłsudski. Pełniąca wówczas rolę tymczasowego rządu Rada Regencyjna kierowana przez Zdzisława Lubomirskiego przekazała władze wojskowe i misję utworzenia rządu w ręce Józefa Piłsudskiego. Jednocześnie 11 listopada 1918 r. w Compiégne w wagonie, w którym urzędował sztab aliantów została podpisana kapitulacja Niemiec i Austro-Węgier, co zakończyło krwawą, zwaną Wielką I Wojną Światową. Wojnę, obalającą ustalony w 1815 r. na Kongresie Wiedeńskim porządek polityczny w Europie. Sankcjonował on podział państwa polskiego między Rosję, Austro-Węgry i Prusy. Państwa te przez całe sto lat ręka w rękę tłumiły brutalnie wszystkie zrywy niepodległościowe Polaków.
Dopiero I wojna światowa, postawiwszy przeciwko sobie naszych zaborców, stworzyła sprzyjające warunki międzynarodowe do odrodzenia Polski, a także innych państw. Mapa polityczna Europy uległa radykalnej zmianie. Dodatkowo wstrząsające Rosją rewolucje, najpierw lutowa, a następnie bolszewicka, chaos w dawnym Cesarstwie Rosyjskim na pewien czas, niestety krótki, osłabił imperialne zapędy Rosji. Nota bene, aż trudno nie zauważyć, iż niezależnie czy w Rosji rządzi car, sekretarz partii bolszewickiej, czy były oficer KGB jej imperializm był i jest ciągle groźny dla sąsiadów.
Dlaczego w listopadzie 2022 r. sięgam tak daleko, w czas miniony, kiedy Polska, Europa i świat ma ciągle do rozwiązania wiele współczesnych problemów? Covid-19 nie jest jeszcze przeszłością, pomimo że nauczyliśmy się z nim żyć. Jednak ponad dwuletnia pandemia przyspieszyła i unaoczniła nam, i to nie tylko w Polsce, wiele niekorzystnych procesów gospodarczych i społecznych. Trwająca już 9. miesiąc brutalna agresja Rosji na Ukrainę, która oprócz tragedii ludzkich i zniszczeń infrastruktury wywołała wiele negatywnych skutków o zasięgu światowym. Miliony Ukraińców zostało zmuszonych do opuszczenia ojczyzny. Bardzo duża część z nich znalazła schronienie i pomoc w naszym kraju. A ostatnio na nasze przygraniczne ziemie spadły – miejmy nadzieję, że przypadkowe- rakiety, zabijając dwie osoby. Oby był to niezamierzony przypadek.
Na świecie i oczywiście w Polsce pogłębił się na niespotykaną dotąd skalę kryzys energetyczny. Wszystkich dotyka galopująca inflacja. Widmo głodu w Afryce to z jednej strony humanitarny kryzys, na który ludzie w XXI w. nie mogą być obojętni, a z drugiej obawa przed kolejną falą współczesnej wędrówki ludów. Nie są to wszystkie „plagi” naszej cywilizacji. Ich skutki wszyscy już odczuwamy, a przecież w tle i to nie na jakimś odległym planie są zmiany klimatyczne.
Nie lubię tzw. alternatywnej historii i rozważań co by było gdyby... Nie wiem więc, czy gdyby przywódcy powstania listopadowego więcej energii i myśli poświęcili dowodzeniu wykorzystując zapał powstańców, a mniej wewnętrznym sporom i rozterkom ten zbrojny zryw zakończyłby się zwycięstwem. Może jednak inna byłaby pozycja strony polskiej i niekoniecznie jej najlepsi synowie musieliby umierać na Syberii, a elity Wielkiej Emigracji kontynuować swoje spory w Paryżu, z których – niestety – niepodległości nie przybywało.
11 listopada to wielka, radosna data! Dlaczego więc nie umiemy cieszyć się z niej razem. Przez wiele lat 11. listopada Krajowa Izba Gospodarcza wręczała na Zamku Królewskim Polską Nagrodę Jakości. Otrzymywały ją firmy, które przystosowały się do przemian gospodarczych i wdrażały z powodzeniem system TQM (Total Quality Management – kompleksowe zarządzanie). Brali w niej nierzadko udział premierzy i ministrowie. Jest to bowiem bardzo prestiżowa Nagroda Gospodarcza, oparta na naukowych podstawach. Uroczystość na Zamku Królewskim podkreślała i nagradzała ludzi kreatywnych i przedsiębiorczych, którzy swój patriotyzm potwierdzali codzienną działalnością, często przełamującą stereotypy myślenia i zarządzania.
Od trzech lat konkurs Polska Nagroda Jakości jest zawieszony, i nie świętujemy jej podsumowania. Z pewnością przyczyniła się do tego pandemia i inne kryzysowe sytuacje. Ale czy właśnie teraz, gdy mamy tak wiele negatywów w światowej polityce i ekonomii nie powinno się podkreślać i promować ludzi dla których patriotyzm to działania poprawiające jakość. Dotyczą one bowiem nie tylko procesów technologicznych, zarządzania, ale konkurencyjności gospodarki ze wszystkimi uwarunkowaniami, mającymi wpływ na jej rozwój, determinujący poziom życia zwykłego obywatela.
Dlatego grupa ludzi związanych z nowoczesnym pojmowaniem jakości podjęła się zadania reaktywowania Polskiej Nagrody Jakości. Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Naczelna Organizacja Techniczna i Przegląd Techniczny deklarują pomoc w tym dziele. Zawsze bowiem nie lekceważąc Mickiewiczowskiego „czucia i wiary” stawiamy na nie mniej ważne „mędrca szkiełko i oko”. Dlatego niech w kolejne święta listopadowe, często zapłakane i szare, a przecież radosne, bo przypominające, że odzyskaliśmy własne państwo będzie przestrzeń dla różnorodnego wyrażania radości, byle nie jedni przeciw drugim. Dla naszego środowiska technicznego II RP jest ciągle wzorem, bo pomimo wielkich sporów i różnic politycznych stworzono warunki do działalności inżynierskiej, a jej rezultat był naprawdę budujący. Chcemy, by pamięć o dokonaniach twórców techniki była powodem do dumy i również przykładem dla polityków, jak zarządzać, by potencjał tkwiący w ludziach kreatywnych nie był marnowany. Patriotyzm pozytywistów jest nam obecnie nie mniej potrzebny niż romantyzm.
Ewa Mańkiewicz-Cudny
Prezes FSNT-NOT
