Chemia na widelec

Prof. dr hab. inż. Helena Janik, Katedra Technologii Polimerów, Wydział Chemiczny Politechniki Gdańskiej

Parę zdań z cv

Absolwentka Wydziału Chemicznego PG (1973). Zawsze podkreśla, że do studiów politechnicznych zachęciło ją i należycie przygotowało Technikum Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych w Gdańsku. Była to szkoła, która zbliżyła ją po raz pierwszy do przemysłu. Technikum raz w tygodniu organizowało praktyki przemysłowe, podczas których uczniowie stawali przed wtryskarkami, prasami i pod okiem pracownika próbowali swych sił, obsługując urządzenia. Była nimi zachwycona. Praktyki dały jej doskonałe podstawy myślenia inżynierskiego.

Po ukończeniu studiów podjęła pracę na Wydziale Chemicznym PG, w Zakładzie Technologii Polimerów. Tutaj przeszła wszystkie szczeble kariery naukowej, aż do tytułu profesora zwyczajnego.

Wynalazki, patenty, wdrożenia

Horyzonty myślowe i rozumienie współpracy uczelni z przemysłem ewoluowały wraz z kolejnymi zagranicznymi stażami. W 1983 r. pół roku spędziła we Włoskiej Akademii Nauk. W latach 1992-1994 pracowała na Wydziale Technologii Chemicznej Twente Universiteit w Holandii, gdzie poznała modelowy system powiązań między uczelnią a gospodarką. Współpracowała z profesorami: L. Dini (Włochy), J. Vansco (Holandia), W. Brostowem, Z. Petrovicem (USA) i innymi. W Katedrze Technologii Polimerów przez wiele lat była zaangażowana w prace zespołu prof. Adolfa Balasa, który zaraził ją innowacjami dla przemysłu opon samochodowych oraz mikroporowatych elastomerów uretanowych. Polskie przedsiębiorstwa wdrożyły kilkanaście rozwiązań i technologii (m.in. technologia otrzymywania i przetwórstwa termoplastu poliuretanowego do laminowania węży tkaninowych, synteza elastomerów uretanowych o podwyższonej odporności termicznej, technologia wytwarzania lanych elastomerów uretanowych do produkcji sit oraz poliuretanowych obkładów do rolek i wałków agregatów walcowniczych).

Największe osiągnięcia prof. dr hab. inż. Heleny Janik wiążą się z biodegradowalnymi materiałami polimerowymi. Jeden z jej wynalazków to mikrorozpraszalny w wodzie, biodegradowalny materiał polimerowy otrzymywany z surowców odnawialnych, przeznaczony do opakowań i sztućców jednorazowych. Materiał przechodzi badania przedwdrożeniowe i jest szansa, że jednorazowe biodegradowalne sztućce zastąpią sztućce produkowane z polimerów ropopochodnych.

Druga ścieżka prac badawczych to kompozyty polimerowe. W tej dziedzinie – z czego jest bardzo dumna – często pełni rolę mentora i konsultanta pomysłów młodszych współpracowników. Razem osiągnęli sukces, udało im się wdrożyć do praktyki przemysłowej wynalazek związany z zagospodarowaniem granulatu gumowego ze starych opon samochodowych. Opracowali nowy system kompozytowy, poliuretanowo-gumowy z nienasyconych elastomerów uretanowych i recyklatów gumowych, z których można wytwarzać np. elastyczne elementy nawierzchni placów zabaw, masywy oponowe i inne elementy infrastruktury drogowej.

Ogromne nadzieje wiążą się z materiałami polimerowymi nowej generacji (biodegradowalne poliuretany) dla rusztowań tkankowych. Wykonane w technologii druku 3D, z innowacyjnego materiału, porowate poliuretanowe implanty wspomogą narastanie nowych komórek i regenerację tkanki miękkiej lub kostnej po złamaniu. Gdy już wypełnią swoje zadanie, nie będzie trzeba ich usuwać, ponieważ – w przeciwieństwie do śrub, płytek i gwoździ z metalu, wymagających ponownej operacji w celu ich wyjęcia – same ulegną biodegradacji w organizmie.

W obecnej fazie badań wytworzono i przetestowano in vitro mikroporowaty materiał poliuretanowy o regularnie rozmieszonych w całej objętości porach o średnicy ok. 200 µm, gotowy do badań in vivo. Materiał powstał w technologii SC/PL (formowanie z rozpuszczalnika z ługowaniem cząstek stałych). Trwają badania przedwdrożeniowe otrzymywania poliuretanowych medycznych filamentów, z których będzie można „utkać” dowolne konstrukcje rusztowań do zastosowań medycznych (technologia bez użycia rozpuszczalników).

Na swoim koncie ma 9 patentów, w tym jeden europejski.

Nagrody

Biodegradowalne, wytworzone całkowicie z surowców odnawialnych materiały polimerowe, z których można otrzymać różne produkty nowej generacji, były wielokrotnie nagradzane złotymi i srebrnymi medalami na targach i wystawach innowacji w kraju i na świecie. Przykładem jest wynalazek „Biodegradowalne termoplastyczne kompozycje polimerowe, sposób ich wytwarzania i zastosowanie”, który w 2015 r. zdobył wyróżnienie specjalne Kapitały Konkursowej 11 Targów Techniki Przemysłowej, Nauki i Innowacji za najlepiej przygotowany do wdrożenia produkt.

Rada Wydziału Chemicznego PG przyznała jej Nagrodę im. Tadeusza Pompowskiego za wybitne osiągnięcia technologiczne (patent i sprzedaż licencji wyłącznej), które pozwoliły wdrożyć do produkcji kompozyty poliuretanowo-gumowe nowej generacji.

Publikacje, konferencje, aktywność naukowa

Jest autorką 96 publikacji, promotorką 9 prac doktorskich. Jako ekspert ocenia wnioski w programach NCBR i europejskich Programach Ramowych.

Prywatnie

Praca naukowa to fascynacja możliwością zespołowego stworzenia czegoś nowego, co może mieć zastosowanie praktyczne. To współpraca z osobami o szerokich horyzontach myślowych, z młodymi ludźmi o otwartych głowach, które można zarazić innowacjami w technologii chemicznej i inżynierskim podejściem do życia. Jednym słowem praca naukowa to wielka przygoda.

Chodzi po górach, zwiedza ciekawe miejsca, lubi biesiadować, również przy ognisku ze śpiewem na ustach. W pracy wspiera ją dzielnie rodzina, mąż Jan i dorosłe córki, Jowita i Agnieszka. Ma wspaniałe wnuczki: Gabrysię (22 lata), Asię (10 lat) i bliźniaczki Lenkę i Marysię (5 lat). A zatem rosną jej młode następczynie.

Praca naukowa to fascynacja możliwością zespołowego stworzenia czegoś nowego, co może mieć zastosowanie praktyczne. To współpraca z osobami o szerokich horyzontach myślowych, z młodymi ludźmi o otwartych głowach, które można zarazić innowacjami w technologii chemicznej i inżynierskim podejściem do życia. Jednym słowem praca naukowa to wielka przygoda. if