Stale na kursie do TQM

Z dr. hab. inż. Markiem Roszakiem, profesorem Politechniki Śląskiej, prezesem Klubu Polskie Forum ISO 9000 rozmawia Zygmunt Jazukiewicz.

- Od czasu, kiedy w Polsce pojawiły się normy ISO serii 9000 i certyfikowane systemy zarządzania, minęło wiele lat. Początkowo certyfikat traktowany był w firmach przede wszystkim jako znak promocyjny. Na ile dziś zmieniło się podejście do optymalizacji produkcji i działania na rynku?

- Zmieniły się warunki społeczno-gospodarczego funkcjonowania, co powinno zmuszać do refleksji nad znaczeniem i wartością systemów zarządzania. W latach 90. XX w. ważne było poznanie wymagań norm z zakresu zarządzania, dostosowanie krajowego systemu oceny i zgodności do warunków europejskich, budowa świadomości w zakresie nowych trendów jakościowych o znaczeniu globalnym. Obecnie ważniejsza staje się kreacja kultury projakościowej, rozumianej o wiele szerzej aniżeli przez pryzmat norm z zakresu systemów zarządzania. Poprzez kolejne nowelizacje normy są nadal aktualne, a nowe obszary, dla których są dedykowane, wskazują na ich ugruntowaną pozycję i potrzebę poszerzania.

Jeżeli w latach 90. wdrażano systemy zarządzania, aby uzyskać certyfikat, który stanowił ważny element marketingu przedsiębiorstw, to współcześnie takie postrzeganie systemów nie przystaje do naszej świadomości w tym zakresie. Posiadanie certyfikatu na wdrożony system zarządzania nie stanowi certyfikatu na produkt. Nie jest równoznaczne z podejmowaniem przez organizacje działań doskonalących dla konkurencyjności procesów realizowanych w organizacjach. Systemy zarządzania jakością trafiły do organizacji o różnym zakresie działalności, w tym usługowych, jak szpitale, banki, urzędy administracji państwowej, szkoły czy muzea.

Jak istotny wpływ wywarły na optymalizację procesów i kształtowanie rynku? To już zależy od świadomości kadry zarządzającej co do wykorzystania systemów zarządzania jako narzędzi wspomagających podejmowanie decyzji, zarówno w działalności wewnętrznej organizacji, jak i w obrębie łańcucha wartości. Ma to fundamentalne znaczenie dla możliwych do osiągnięcia celów określonych wcześniej. W tym zakresie Klub Polskie Forum ISO 9000 podejmuje działania, aby poziom świadomości zwiększać.

- Systemy ewoluują, dołączyły też nowe serie norm, jak ISO 14000, ISO 16000 itp. Czy możemy już mówić, że powszechną praktyką stały się systemy oparte na filozofii TQM?

- Norma ISO 9001 stanowiła zalążek powstania i kreacji wymagań dla bardzo wielu aspektów zarządzania, a dynamika rozwoju systemów zarządzania stanowi odpowiedź na zapotrzebowanie na opracowanie wymagań, co jest zauważalne w liczbie opracowanych norm z zakresu systemów zarządzania, oraz przez pryzmat liczby wdrożeń i zarejestrowanych certyfikatów dla systemów zarządzania.

Już nie tylko zarządzanie środowiskiem oraz bezpieczeństwem i higieną pracy są popularne, ale np. systemy ciągłości działania, łańcucha dostaw, zarządzania energią, zarządzania ryzykiem, bezpieczeństwa informacji, cyberbezpieczeństwa i wiele innych, w tym również sektorowych, np. dla medycyny czy lotnictwa.

Szczególnie ważne jest ujednolicenie struktury norm z zakresu zarządzania, które miało miejsce 6 lat temu oraz tożsamość wymagań zawartych w znowelizowanej normie ISO 9001 z 2015  r. z filozofią TQM. To dalej tytaniczna droga, bo kreacja jakości to nieustanne doskonalenie, a droga ta nigdy się nie kończy. Coraz większe jest zainteresowanie integracją systemów zarządzania w konsekwencji ujednolicenia struktury norm. Prowadzi w kierunku holistycznego i zrównoważonego zarządzania organizacjami. Działania organizacji powinny być skierowane na wdrażanie filozofii TIM (Total Integrated Management System), rozszerzonej koncepcji TQM.

- Jak zmienia się działalność edukacyjna, szkoleniowa prowadzona przez Klub Polskie Forum ISO 9000?

- Podejmujemy w dalszym ciągu działania mające na celu promowanie zagadnień dotyczących systemów zarządzania, ciągle aktualizuje i poszerza je o nowe tematy np. w zakresie takich obszarów jak: doskonalenia i rozwoju systemów zarządzania, metod i narzędzi doskonalenia, zarządzania ryzykiem, integracji systemów, metrologii oraz sterowania procesami produkcyjnymi. Oferta Klubu jest otwarta, zachęcamy do uczestniczenia w oferowanych formach poszerzania wiedzy nie tylko członków Klubu, ale wszystkich zainteresowanych od menadżerów jakości, pełnomocników, po audytorów i kadrę zarządzającą.

Obecnie norma ISO 9001 wskazuje wprost na odpowiedzialność najwyższego kierownictwa za wdrożony system zarządzania, tak więc pojęcie specjalista ds. systemów coraz mocniej ewoluuje w kierunku menadżera jakości, pracownika o znaczącej wiedzy i umiejętnościach nie tylko w zakresie systemowego podejścia do jakości, ale także holistycznego ujęcia problematyki jakości w  zarządzaniu organizacją. Kształcenie kadr na potrzeby zarządzania jakością w przedsiębiorstwach stanowi ważny i realizowany w wielu uczelniach profil kształcenia. Przykładem może być udzielony w 2020 r. przez Klub Polskie Forum ISO 9000 patronat nad studiami podyplomowymi o specjalności „Inżynieria jakości” na Politechnice Śląskiej. Zachęcam też do udziału w seminariach i szkoleniach. Te najbliższe dotyczą kursu auditora wewnętrznego na seminarium modułowym dotyczącym systemowych narzędzi doskonalenia – to bardzo ciekawa oferta skierowana do kadry zarządzającej, pełnomocników/menadżerów jakości, auditorów wewnętrznych. Wymienię też niezwykle interesujące seminarium naukowo – praktyczne dotyczące implementacji metody FMEA na potrzeby analizy ryzyka i doskonalenia procesu. Działalność Klubu ukierunkowana musi być na społeczne i gospodarcze zaangażowanie jednostek i podmiotów w przyjęciu i stosowaniu filozofii jakości rozumianej pragmatycznie, u której podstaw powinna leżeć zasada 3DoQ: Dostrzeż, Doskonal, Doceń – Jakość. Zasada ta stanowi ramy budowy kierunku dalszej działalności Klubu jako ruchu społeczno-gospodarczego, kształtującego postawy projakościowe naszego społeczeństwa.

Serdecznie zapraszam wszystkich zainteresowanych, także tych jeszcze nie przekonanych do współpracy.

- Dziękuję za rozmowę

Według danych ISO w 2015 r. w Polsce wydanych było 10 681 certyfikatów na systemy zarządzania zgodne z normą ISO 9001 a w 2019 r. odnotowano ich 11 460, o 7% więcej. Dane dotyczą okresu przejściowego na znowelizowaną normę ISO 9001. Pozwalają uznać, iż zainteresowanie systemem zarządzania jakością wcale nie słabnie.