Inżynierowie na przełomie wieków

Najbardziej znani polscy inżynierowie, których dokonania miały miejsce na przełomie XIX i XX w. (dokończenie z numeru 2-3/2016). Kolejność wg roku urodzenia.

Kazimierz Prószyński (1873-1945)

Przedsiębiorca, operator filmowy, reżyser, inżynier i wynalazca, konstruktor pionierskich aparatów kinematograficznych i kamer filmowych, uznawany za pioniera polskiej i światowej kinematografii.

Jako student politechniki w Liege (Belgia) skonstruował pleograf do rejestracji i odtwarzania filmów. Umożliwiał on robienie zdjęć 45x38 mm na celuloidowej taśmie perforowanej. Następne wynalazki doskonaliły sztukę filmowania. Warto zaznaczyć, iż Prószyński  skonstruował swój wynalazek przed ogłoszeniem patentu przez braci Lumière. W 1913 r. otrzymał złoty medal Międzynarodowej Wystawie Kinematograficznej w Londynie za skonstruowanie ręcznej kamery reporterskiej. Brytyjskie Ministerstwo Wojny zatwierdziło ją do filmowania działań na zachodnim froncie I wojny światowej. Kamera była używana do 1935 r. Dzisiaj można ją obejrzeć w Muzeum Techniki i Przemysłu NOT w Warszawie.

Od 1895 r. realizował krótkie filmy prezentujące praktycznie możliwości skonstruowanych przez siebie aparatów. Jest współtwórcą Towarzystwa Udziałowego „Pleograf” w Warszawie - pierwszej polskiej wytwórni filmowej działającej w latach 1901–1903.

Ignacy Ciszewski (1875-1924)

Inżynier komunikacji, absolwent renomowanego Instytutu Inżynierów Komunikacji w Petersburgu. Pracował przy budowie drogi żelaznej Moskiewsko – Windawo – Rybińskiej w dziale mostów. Wybudował mosty na Newie pod Petersburgiem, na Oce pod Muromem i na Wołdze pod Astrachaniem, o których w Petersburgu opublikował kilka prac w języku rosyjskim. Autor systemu prac kesonowych do 30 m głębokości.

W 1920 r. wrócił do kraju, gdzie został powołany na stanowisko naczelnika oddziału przebudowy węzła warszawskiego. Był konsultantem Ministerstwa Robót Publicznych w sprawie odbudowy mostów przez Wisłę we Włocławku i mostu J. Poniatowskiego w Warszawie oraz asystentem w katedrze budowy mostów na Politechnice Warszawskiej.

Aleksander Wasiutyński (1859-1944)

Inżynier komunikacji, profesor politechnik w Warszawie i Lwowie, światowej sławy ekspert w dziedzinie kolejnictwa. Pracownik Wydziału Drogowego Kolei Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, a następnie członek Zarządu. W 1898 r. zorganizował stałą stację doświadczalną, w której prowadził badania metodą fotograficzną odkształceń torów kolejowych (ugięć). Za swoje badania otrzymał Złoty Medal na Powszechnej Wystawie Światowej w Paryżu (1900).

Projektant i budowniczy linii kolejowych, m.in. Siedlce - Małkinia i linii średnicowej w Warszawie. Kierował pracami sądu konkursowego budowy Dworca Głównego w Warszawie, był zastępcą przewodniczącego Rady Technicznej przy Ministerstwie Komunikacji.

Współzałożyciel Akademii Nauk Technicznych (ANT, od 1939 r. Polska Akademia Nauk Technicznych PANT), której prezesem był w latach 1937–39. W 1930 r. został przewodniczącym Wydziału Nauk Technicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Honorowy członek założonego w 1934 r. Polskiego Związku Inżynierów Budowlanych oraz Koła Inżynierów Dróg i Mostów przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie.

Rudolf Modrzejewski (1861-1940)

Syn aktorki Heleny Modrzejewskiej, światowej sławy polski inżynier w Stanach Zjednoczonych w XIX w. Budowniczy linii kolejowych i mostów.

Po studiach w École nationale des ponts et chaussées w Paryżu w 1885 r. wraca za ocean i zostaje asystentem konstruktora mostów George’a S. Morisona. W 1893 r. zakłada w Chicago istniejące do dziś biuro konstrukcyjne Modjeski & Masters.

Zbudował ponad 30 mostów na największych rzekach Ameryki Północnej, m.in. 6 przez Mississippi (w tym dwa największe: Benjamin Franklin i Filadelfia, z przęsłem 533 m), Amabasador w Detroit (na rzece św. Wawrzyńca między USA i Kanadą- przęsło 564 m), San Francisco-Oakland Bay łączący San Francisco z Oakland przez Zatokę San Francisco (1936), Blue Water łączący Port Huron w USA z Sarnia w Kanadzie (1938). W latach 1902-1905 realizuje projekt mostu w Thebes, gdzie do budowy przęseł po raz pierwszy, na tak dużą skalę, użyto betonu.

Pionier praktycznego zastosowania w budowie mostów wiszących sprężystych stalowych pylonów (zamiast murowanych wież). Jego uczniem był m.in. Joseph B. Strauss - twórca słynnego mostu Golden Gate w San Francisco.

W 1903 r. prasa amerykańska uznaje go za najwybitniejszego specjalistę w dziedzinie budowy mostów, a stowarzyszenie techniczne ASCE - za inżyniera roku. W 1922 r. otrzymuje medal Instytutu im. B. Franklina w Filadelfii, a w 1929 r. zostaje laureatem John Fritz Gold Medal, najwyższego amerykańskiego odznaczenia w dziedzinie inżynierii, oraz doktorem honoris causa Politechniki Lwowskiej.

Józef Hoffman (1876-1957)

Pianista, uczeń Artura Rubinsteina, kompozytor, dyrektor Curtis Institute of Music w Filadelfii.

Jako pianista zainteresował się pomiarem nacisku placów na klawiaturze fortepianu. Skonstruował stołek z regulowaną wysokością, niezwykle przydatny dla pianistów. Ten twórca muzyki odczuwał potrzebę konstruowania również innych urządzeń. Jest autorem 70 patentów, w tym wycieraczek samochodowych, których seryjną produkcję podjęła fabryka Forda. Ponadto stworzył pneumatyczne amortyzatory samochodowe, zegary i maszynki elektryczne do gotowania oraz... biurowy spinacz do papieru.

oprac. boj