Inżynierowie przed Odrodzeniem

Zasłużeni polscy inżynierowie, których najważniejsze osiągnięcia naukowe i techniczne przypadły na czas do 1918 r. (kolejność wg roku urodzenia)

Tymoteusz Plewa-Łuniewski (1847-1905)

Ziemianin, wynalazca, racjonalizator, meteorolog, etnograf, archeolog, agronom i społecznik, członek Cesarskiej Akademii Nauk. Po powrocie z Belgii osiadł w Guzówce, gdzie prowadził gospodarstwo rolne. Wprowadzał nowoczesne metody uprawy roli. Zajmował się produkcją sera limburskiego, który z powodzeniem eksportował na rynek rosyjski. Założył w swoich dobrach olejarnię, cegielnię, gorzelnię, owczarnię, stadninę koni. Prowadził badania nad nowymi odmianami ziemniaków, sposobami ich uprawy oraz najbardziej wydajnymi metodami zbierania. Zaprojektował nowoczesny system nawadniania pól uprawnych połączony kanałami z rzeką Liwiec. Za swoje prace w dziedzinie agronomii otrzymał wiele nagród i wyróżnień.

Pasjonował się archeologią i etnografią. Wraz z Zygmuntem Glogerem, prowadził wykopaliska archeologiczne na terenie powiatu węgrowskiego i sokołowskiego. Zbierał eksponaty związane z kulturą Mazowsza i Podlasia. Publikował w czasopismach archeologicznych. Wspólnie z Janem Karłowiczem i Zygmuntem Noskowskim prowadził badania etnograficzne. Był jednym z autorów haseł do „Encyklopedii staropolskiej”, „Encyklopedii rolniczej” i „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”.

W uznaniu badań i prac w dziedzinie meteorologii został członkiem-korespondentem Głównego Obserwatorium Fizycznego w Sankt Petersburgu oraz członkiem-korespondentem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Karol Malsburg (1856-1942)

Zootechnik, doktor agronomii. Profesor zwyczajny w katedrze Hodowli Zwierząt Akademii Rolniczej w Dublanach, dziekan Wydziału Rolniczo-Lasowego Politechniki Lwowskiej w latach 1920–1921, profesor Uniwersytetu Poznańskiego. Był współzałożycielem (1922) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego. Jako jeden z pierwszych stosował w Polsce na szeroką skalę biologiczne metody hodowlane, wielokrotnie reprezentował naukę polską w zagranicznych zootechnicznych ośrodkach badawczych. W 1929 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, w 1936 r. Złotym Krzyżem Zasługi. Profesor honorowy Politechniki Lwowskiej.                                          

Konrad Franciszek Billewicz (1862-1932)

W 1888 r. ukończył Politechnikę Ryską z tytułem inżyniera chemika. Objął stanowisko asystenta przy dyrektorze gazowni w Łodzi. W 1890 r. został kierownikiem zrujnowanej gazowni w Kaliszu, którą nabył na własność. W krótkim czasie uporządkował i doprowadził zakład do świetnego stanu. Następnie został dyrektorem gazowni w Tomaszowie Mazowieckim.

W 1889 r. założył w Łodzi oddział Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, którego główna siedziba mieściła się przy Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie. Towarzystwo prowadziło nieoficjalnie wykłady, z których korzystała m.in. Maria Skłodowska-Curie. Działacze Towarzystwa zainspirowali powstanie Stowarzyszenia Techników.

Po odzyskaniu niepodległości Polskie Towarzystwo Gazownicze S.A. przy współudziale Billewicza założyło spółkę akcyjną „Zjednoczone Gazownie Polskie”, która wykupiła z rąk niemieckich gazownie w Tomaszowie Mazowieckim, Szczakowej i Oświęcimiu.

Gabriel Narutowicz (1865-1922)

Studiował na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Uniwersytetu w Petersburgu oraz na Politechnice w Zurychu. Z powodów politycznych nie mógł wrócić do kraju. W 1895 r. przyjął obywatelstwo szwajcarskie i w tym samym roku został szefem regulacji Renu.

Wybitny inżynier, szczególne uznanie zdobył jako specjalista w dziedzinie budownictwa wodnego i elektryfikacji. Jego konstrukcje były nagradzane na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu w 1896 r.

Kierował budową wielu hydroelektrowni w Europie Zachodniej m.in. Kubel (w pobliżu Sankt Gallen),  Andelsbuch (Bregenzerwald), Refrain (na rzece Doubs we Francji), Monthey (w kantonie Wallis), Montjovet (na rzece Dora Baltea we Włoszech), Buitreres (na rzece Rio Guadiaro w Hiszpanii), Etzelwerk (w Einsiedeln). Jego największym dziełem była elektrownia w Mühlebergu pod Bernem o mocy 48 MW (obecnie 40 MW). W 1907 r. został profesorem w katedrze budownictwa wodnego na Politechnice w Zurychu. Był członkiem szwajcarskiej komisji gospodarki wodnej. W 1915 r. został przewodniczącym międzynarodowej komisji regulacji Renu.

We wrześniu 1919 r., na zaproszenie polskiego rządu, przybył do kraju, gdzie aktywnie zaangażował się w odbudowę państwa polskiego. W 1920 r. został ministrem robót publicznych, angażując się m.in. w budowę zapory w Porąbce na Sole. Pierwszy Prezydent Rzeczypospolitej, zastrzelony w 1922 r. przez prawicowego zamachowca Eligiusza Niewiadomskiego.

Ignacy Mościcki (1867-1946)

Jeden z najwybitniejszych polskich inżynierów XX w. W latach 1926- 1939 Prezydent Rzeczypospolitej.

W latach 1887-91 studiował na Wydziale Chemii Politechniki Ryskiej. W 1912 r. został profesorem elektrochemii na Uniwersytecie Lwowskim r. Opracował metodę i technologię produkcji tlenków azotu w łuku elektrycznym (1901- 1904), innowacyjną w skali światowej. Stała się ona podstawą produkcji nawozów azotowych. Opracował również wysokonapięciowe kondensatory do zwiększenia wydajności produkcji kwasu azotowego. Były one przez ok. 20 lat wytwarzane we Fryburgu pod nazwą kondensatorów Mościckiego.

Produkował opracowane przez siebie baterie wysokiego napięcia zasilające kondensatory, np. baterię kondensatorową na 100 kV zainstalowaną w 1907 r. na wieży Eiffla. W 1905 r. zakończył prace nad bardzo wydajną metodą przemysłowej produkcji kwasu azotowego z powietrza. Zaprojektował w tym celu specjalny piec wyposażony w urządzenia zapłonowe, zawory przepięciowe oraz prostownik iskrowy wysokiego napięcia.

W 1906 r. opracował nowy system absorpcji do wielkich rozcieńczeń produktów gazowych oraz wieże absorpcyjne nieprzerwanego działania. Wprowadził nową metodę stężania kwasu azotowego za pomocą kwasu siarkowego zastosowaną przez koncern Aluminium A. G. Neuhausen w dużej wytwórni kwasu azotowego w Chippis (kanton Wallis).

W 1912 r. zastosował piec o płomieniu wirującym do syntez cyjanowodoru z azotu i węglowodorów. W tym czasie opracował projekt fabryki kwasu azotowego w Miluzie oraz wytwórni żelazocyjanków w Borach k. Jaworzna.

W II Rzeczypospolitej Ignacy Mościcki stworzył podwaliny polskiego przemysłu azotowego i zorganizował sferę badawczo rozwojową technologii chemicznej. Jego imię nosi dziś Instytut Chemii Przemysłowej w Warszawie.

Kazimierz Miczyński (1868-1918)

Od 1901r. profesor Akademii Rolniczej w Dublanach, a w latach 1911–18 jej dyrektor. W 1911 r. zorganizował Krajowy Zakład Doświadczalny Uprawy Roślin i Hodowli Nasion w Dublanach. Był profesorem Akademii Weterynaryjnej we Lwowie oraz redaktorem czasopism Rolnik i Kalendarze Dublańskie. Opublikował prace naukowe w dziedzinie genetyki, hodowli i uprawy roślin, doświadczalnictwa rolniczego i gleboznawstwa.

Kazimierz Żegleń (1869-1910)

W 1890 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie jako zakonnik ze Zgromadzenia Zmartwychwstańców podjął obowiązki w kościele św. Stanisława BM w Chicago. Po śmierci burmistrza Chicago Cartera Harrisona, zastrzelonego przez zamachowca we własnym biurze, rozpoczął prace nad kamizelką kuloodporną, którą opatentował w 1897 r. Konstrukcja kamizelki składała się z kilkunastu warstw gęsto tkanego jedwabiu, impregnowanego specjalną substancją, której skład Żegleń utrzymywał w tajemnicy.

oprac. jaz