Do metali rzadkich, które są istotne dla nowych technologii należy molibden. Nazwa pochodzi od greckiego „podobny do ołowiu”. W Polsce jego rudy występują często w towarzystwie rud miedzi i wolframu, więc dają się pozyskać niejako „przy okazji”. Oczywiście wymaga to rozwinięcia odpowiednich metod przetwórstwa tej rudy.
Molibden jest srebrzystobiałym, twardym metalem o dużej gęstości – 10280 kg/m3 i szóstej najwyższej temperaturze topnienia – ponad 2600oC. Do ołowiu podobny jest więc tylko z pozoru, bo ołów jest miękki i topliwy. Wolfram jest jeszcze cięższy – ponad 19 tys. kg/m3 i niemal dwukrotnie mniej topliwy od molibdenu (ponad 3400 oC), ale znacznie trudniejszy w obróbce i rzadziej występujący. Większość wyprodukowanego molibdenu używana jest w stopach odpornych na wysoką temperaturę i korozję, dlatego też 65% produkcji tego metalu trafia do przemysłu stalowego. Jego ceny wzrosły z 10 tys. dol. za 1 Mg w 1997 r. do 103 tys. dol. za 1 Mg w 2005 r. Od chwilowej dekoniunktury wartość od 2010 r. stale rośnie ze względu na wysoki popyt w Chinach. Japonii, Korei i USA. Wykorzystywany jest głównie w przemyśle lotniczym, zbrojeniowym, naftowym, nuklearnym i elektronicznym. Wszystkie warsztaty samochodowe cenią dwusiarczek molibdenu, który pokrywa wszystkie elementy obmywane przez olej samochodowy (lub przekładniowy), specjalną warstwą poślizgową. Warstwa ta nadbudowuje ubytki, zatyka pory i tworzy barierę ochronną podczas pracy silnika lub przekładni.
Towarzysz miedzi
Główne światowe zasoby molibdenu (ok. 95%) związane są ze złożami siarczkowymi w skałach porfirowych Cu-Mo. Nie jest to czerwony porfir, jaki spotkamy na efektownych starożytnych budowlach, jak Kościół Mądrości Bożej i pałac cesarski w Konstantynopolu (ten zawiera tlenki żelaza). Zasoby poszczególnych złóż molibdenu wynoszą 200 – 400 mln Mg rudy i występują w złożach o powierzchni 0,5 – 2 km2 . Światowe zasoby są szacowane na 25,4 mln Mg, a roczne wydobycie to 290 – 300 tys. Mg. Około połowy pozyskuje się rocznie jako produkt uboczny wydobycia rud miedzi. Całkowite wydobywalne zasoby molibdenu wahają się od 50 do 180 mln Mg.
Na świecie złoża te są eksploatowane odkrywkowo do głębokości 200 m i podziemnie do głębokości 600 m. Przy dużej eksploatacji rud miedzi eksploatowanych odkrywkowo nawet do 1000 m, pozyskuje się w ten sposób także molibden. KGHM, który w konsorcjum działa w kopalni Sierra Gorda w Chile, wydobywając tam miedź, do flotacji rudy wykorzystuje instalację z separacją koncentratu molibdenu.
Polskie zasoby
W 1993 r. Oddział Górnośląskiego PIG pod kierownictwem dr. Kazimierza Piekarskiego po długoletnich badaniach odkrył złoża molibdenu, wolframu i miedzi na Górnym Śląsku, w zachodniej części bloku małopolskiego. W okolicy Myszkowa geolodzy udokumentowali złoże rud molibdenowo-wolframowo-miedziowych (Mo-W-Cu) typu porfirowego, występujące na głębokości 400 – 1000 m. Tutaj główne minerały kruszcowe to molibdenit, chalkopiryt i scheelit. Zasoby bilansowe molibdenu w tym złożu oszacowano na ok. 0,295 mln Mg, wolframu na 0,238 mln Mg i miedzi na 0,8 mln Mg. Mimo, że jeszcze nie podjęto eksploatacji, złoża te są obiecujące na przyszłość.
Zweryfikowane w ostatnich latach zasoby bilansowe tego złoża wynoszą 550,8 mln Mg rudy zawierającej 295 tys. Mg Mo, 238 tys. Mg W i 804 tys. Mg Cu. W 2018 r. wykonana została dokumentacja z robót geologicznych związanych z poszukiwaniem złoża Mo-W-Cu w rejonie Myszków–Żarki. Wynikiem tych poszukiwań jest wydzielenie obszaru złożowego Myszkowa o powierzchni 0,53 km2 , z zasobami wstępnie zbadanymi w ilości 726 mln Mg rudy Cu-Mo-W oraz 2 ppm złota (przy granicznej zawartości 0,085 ppm) na głębokości co najmniej do 1000 m. Najbardziej obiecujący okazuje się rejon Nowa Wieś Żarecka-Myszków-Mrzygłód, usytuowany w otoczeniu złoża Myszków.
Zasoby minerałów molibdenowo-miedziowych stwierdzono także na podstawie wierceń w rejonie Pilicy. Na bloku przedsudeckim wystąpienia molibdenu (rzadziej wolframu) stwierdzono przede wszystkim w masywie Strzegom–Sobótka. Cały obszar pomiędzy Paszowicami i Strzegomiem, o powierzchni ok. 120 km2 , jest rejonem domniemanym dla koncentracji Mo-Cu.
Także podczas przeróbki rudy miedzi molibden gromadzi się w niewielkiej ilości w odpadach, głównie w pyłach szybowych i żużlach (średnio 11 ppm), z których na razie jego odzyskiwanie nie jest opłacalne.
Warto szukać dalej
Państwowy Instytut Geologiczny rekomenduje bardziej szczegółowe prace poszukiwawcze rud Mo-Cu-W w strefie granicy między blokiem małopolskim a blokiem górnośląskim. Rejon Nowa Wieś Żarecka–Myszków–Mrzygłód, przylegający do złoża Myszków, po dokładniejszym rozpoznaniu wiertniczym może zostać zakwalifikowany do obszarów prognostycznych. Podczas tych prac możliwe jest znalezienie innych minerałów, np. cynku i ołowiu oraz złota. Przeszkodą w eksploatacji jest jednak duża głębokość oraz konieczność ochrony środowiska obszaru Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie. Rejony Żarek–Kotowic i Pilicy zlokalizowane są na obszarze Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd i jego otuliny. W Sudetach i na bloku przedsudeckim złoża zaliczono do kategorii domniemanych. Dużo informacji powinny dać powierzchniowe zdjęcia geochemiczne i geofizyczne poszczególnych obszarów pozytywnych anomalii magnetycznych. Na obszarze dolnośląskim istnieje kolizja z rejonami Natura 2000 oraz obszarem chronionego krajobrazu, a w Karkonoszach – park narodowy.
jaz.
Dwusiarczek molibdenu do silnika
Koncentrat molibdenu (fot. KGHM)
Molibdenit
