Na terenie województwa warmińsko-mazurskiego są dwa mosty kolejowe z lat 1917–1918, należące do najwyższych w Polsce. Wybudowano je w miejscowości Stańczyki, w powiecie gołdapskim. Są elementami nieczynnej infrastruktury linii kolejowej łączącej Gołdap z Żytkiejmami. Zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych.
Jako pierwszy wybudowano w latach 1912–14 most południowy, który został ukończony w 1917 r. Rok później oddano most północny. Mosty długości 180 m mają konstrukcję 5-przęsłową, a wysokości do 36,5 m i są względem siebie równoległe. Ze względu na ich architekturę, wyglądem przypominającą rzymskie akwedukty w Pont du Gard, czasami bywają nazywane „Akweduktami Puszczy Rominckiej”. Pod mostami przepływa rzeka Błędzianka.
Z Chojnic do Olity na Litwie
Jeszcze wiosną 1917 r. rozpoczęto budowę tzw. trzeciego korytarza transportowego z Chojnic do Olity na Litwie przez: Czersk, Smętowo, Kwidzyn, Prabuty, Myślice, Morąg, Ornetę, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce, Kętrzyn, Węgorzewo, Gołdap, Pobłędzie, Kalwarię. Ponieważ wówczas już istniała większość z wymienionych odcinków, to duża inwestycja praktycznie sprowadzała się m.in. do poszerzenia na całej trasie nasypów do położenia drugiego toru. Do wybuchu I wojny światowej była już dość zaawansowana budowa odcinka Botkuny-Pobłędzie, więc postanowiono dobudować na tej trasie bliźniacze obiekty mostowe oraz nowe wiadukty na skrzyżowaniach z drogami kołowymi. Jednak tej inwestycji nie udało się ukończyć do końca I wojny światowej i większość odcinków pozostała jednotorowa.
Kamienie na „Wilczy Szaniec”
Nowa sytuacja po I wojnie spowodowała, że zabrakło uzasadnienia do budowy magistrali kolejowej na Litwę. Postanowiono więc tylko dokończyć budowę linii długości 35 km, jako lokalnej trasy jednotorowej od stacji Botkuny, poprzez Dubeninki, Stańczyki, Pobłędzie do Żytkiejm. Tor ułożono tylko na jednym z mostów i 1 października 1927 r. na całej trasie zaczęły kursować 3 pociągi. Ze względu na turystów licznie odwiedzających te tereny, uruchomiono czwarty pociąg w soboty i niedziele. Wówczas w okolice Błędzianki zjeżdżali również wędkarze, grzybiarze, a zimą także narciarze. Na nowej trasie kursowały też pociągi towarowe przewożące głównie drewno z okolicznych lasów, a w latach 40. XX w. również kamienie m.in. do budowy kwatery Hitlera „Wilczy Szaniec” w Gierłoży. W 1945 r. tory linii kolejowej zostały zdemontowane i wywiezione przez oddziały zwycięskiej Armii Czerwonej.
Zabytkowe mosty wykorzystał reżyser Stanisław Tym w filmie pt. „Ryś”. Można też na nich zobaczyć entuzjastów sportów ekstremalnych, którzy skaczą na bungee. Aktualnie teren jest własnością prywatną i aby podziwiać zabytki należy opłacić wstęp.
Oprac. Bronisław Hynowski
