Zarządzanie odpadami

Istotnym elementem postępowania z odpadami jest ich przetwarzanie. Procesy przetwarzania powinny odbywać się w miejscu powstania odpadów. Jeśli to niemożliwe, to należy je przekazywać do najbliższych miejsc przetwarzania.

Przetwarzanie to procesy odzysku lub unieszkodliwiania, które można podzielić na:

• wszystkie procesy prowadzące do użytecznego zastosowania odpadów, zastępując nimi inne materiały,
• wszystkie procesy niebędące odzyskiem, nawet jeśli ubocznie dochodzi do odzysku substancji lub energii.

Procesy odzysku są sklasyfikowane i wymienione w załączniku nr 1 do ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, oznaczone jako procesy od R1 do R13. Przykładami procesów odzysku są: – wykorzystanie odpadów jako paliwa, – wykorzystanie substancji organicznych (np. w biogazowniach), – powtórna rafinacja olejów, – odzyskiwanie składników z katalizatorów, – regeneracja kwasów lub zasad, – obróbka powierzchni ziemi przynosząca korzyści dla rolnictwa lub poprawiająca stan środowiska. Z kolei procesami unieszkodliwiania mogą być między innymi: – umieszczanie na składowiskach, w gruncie lub na powierzchni ziemi, – biodegradacja, czyli przetwarzanie w glebie i w ziemi, – wpompowywanie do odwiertów lub naturalnych komór, czyli głębokie zatłaczanie, – odprowadzanie do mórz i oceanów, – trwałe składowanie w kopalniach, np. w pojemnikach. Procesy unieszkodliwiania są sklasyfikowane i oznaczane jako procesy od D1 do D15. Można je znaleźć w załączniku nr 2 do ustawy o odpadach.

HIERARCHIA POSTĘPOWANIA Z ODPADAMI

Postępowanie z odpadami musi się odbywać według określonej hierarchii.

1. Zapobieganie powstawaniu odpadów, co oznacza zastosowanie takich środków, aby zmniejszyć ich ilość. Może to obejmować wydłużenie żywotności, przydatności do użytku, ponowne wykorzystanie, zmniejszenie zawartości substancji szkodliwych itp.
2. Przygotowanie do ponownego użycia, co oznacza sprawdzenie, czyszczenie lub naprawę całości lub części produktów w taki sposób, aby mogły być ponownie wykorzystane.
3. Recykling, czyli odzysk, co polega na ponownym przetwarzaniu odpadów na produkty, materiały lub substancje. Ponowne przetwarzanie materiału organicznego to recykling organiczny, polegający na obróbce tlenowej, w tym kompostowaniu, lub obróbce beztlenowej odpadów ulegających rozkładowi biologicznemu.
4. Inne procesy odzysku, czyli jakiekolwiek procesy prowadzące do użytecznego zastosowania odpadów przez zastąpienie nimi innych materiałów. Mogą to być także procesy przygotowujące odpady do pełnienia określonych funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce.
5. Unieszkodliwianie, czyli procesy które nie są odzyskiem. To ostatni w hierarchii sposób postępowania z odpadami, gdy nie ma możliwości innego postępowania.

Naruszenie zasady bliskości, w pewnych warunkach, jest wykroczeniem zagrożonym karą aresztu albo grzywny. Z kolei naruszenie zasady hierarchii może skutkować wydaniem przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska decyzji o wstrzymaniu działalności posiadacza odpadów. Dotyczy to sytuacji, gdy nie zostaną wysegregowane odpady nadające się do odzysku spośród odpadów przeznaczonych do unieszkodliwiania.

ODPADY NIEBEZPIECZNE

Odpady niebezpieczne często kojarzą się z zagrożeniem, jednak wiele z nich to cenne surowce, które można ponownie wykorzystać. Przykładem są metale rzadkie, takie jak złoto, srebro i pallad, odzyskiwane z elektroodpadów. Z kolei metale ciężkie, takie kadm, ołów i lit, są pozyskiwane z zużytych baterii i akumulatorów. Nawet popioły ze spalarni odpadów znajdują zastosowanie jako surowiec w produkcji tworzyw sztucznych i betonu. Zużyte opony, po przetworzeniu są wykorzystywane jako dodatek do nawierzchni dróg i placów zabaw. Przetwarzanie takich odpadów stanowi cel biznesowy dla wielu przedsiębiorców.

Właściwości, które sprawiają, że odpad jest niebezpieczny, są określone w rozporządzeniach unijnych UE nr 1357/2014 oraz UE nr 2017/997. Dotyczą one odpadów, które mają właściwości wybuchowe, utleniające, łatwopalne, żrące, rakotwórcze czy ekotoksyczne. Z jednej strony są niepożądane z powodu swoich niebezpiecznych właściwości, ale z drugiej strony stanowią niezbędny surowiec dla przemysłu.

KLASYFIKACJA I TRANSPORT ODPADÓW NIEBEZPIECZNYCH

W przypadku innych odpadów zakwalifikowanie ich do kategorii niebezpiecznych zależy od stężenia niektórych składników. Jeśli wartość graniczna stężenia zostanie przekroczona, odpady te stają się niebezpieczne. Transportowanie takich odpadów mogą realizować wyłącznie podmioty prowadzące działalność w zakresie transportu towarów niebezpiecznych. Kierowcy pojazdów przewożących niebezpieczne materiały drogą muszą legitymować się ukończonym specjalistycznym kursem. W przypadku transportu towarów niebezpiecznych drogami wodnymi śródlądowymi na statku jest wymagana obecność eksperta do spraw bezpieczeństwa. Procedury przyznawania uprawnień dla kierowców w transporcie drogowym oraz dla ekspertów ds. bezpieczeństwa w transporcie śródlądowym są uregulowane w ustawie o przewozie towarów niebezpiecznych z dnia 19.08.2011 r.

W kwestiach nieuregulowanych ustawą oraz dotyczących przewozów kolejowych stosuje się przepisy międzynarodowe, takie jak:

• ADR, czyli europejską umowę dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzoną w Genewie dnia 30 września 1957 r.
• RID, czyli regulamin dotyczący międzynarodowego przewozu kolejami towarów niebezpiecznych (RID), który stanowi załącznik C do Konwencji o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF), sporządzonej w Bernie dnia 9 maja 1980 r.
• ADN, czyli europejską umowę dotyczącą międzynarodowego przewozu śródlądowymi drogami wodnymi towarów niebezpiecznych (ADN), zawartą w Genewie dnia 26 maja 2000 r.

Przemysław Ostrzyżek radca prawny, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy