Raportowanie nie tylko finansowe. Czym jest ESG?

Firmy, które chcą prowadzić zrównoważony biznes, muszą uwzględniać nie tylko tradycyjne wskaźniki finansowe, ale też czynniki ESG. Odnoszą się one do aspektów środowiskowych, społecznych i zarządczych. Takie holistyczne podejście do działalności przedsiębiorstwa to odpowiedź nie tylko na wymogi prawne, ale też potrzeby rynku. I dotyczy wszystkich firm, niezależnie od branży.

Już od przyszłego roku pierwsza grupa przedsiębiorstw będzie prawnie zobowiązana do raportowania czynników ESG (environmental, social, governance – po polsku środowiskowe, społeczne, zarządcze), czyli pozafinansowych aspektów działalności. Nowe przepisy to tylko jeden z powodów, dla których firmy powinny uporządkować dane na temat swoich działań w tym zakresie. ESG staje się coraz ważniejszym elementem strategii biznesowej. Inwestorzy, kontrahenci i konsumenci oczekują od firm działania w sposób odpowiedzialny i zrównoważony. Raportowanie pozafinansowe ma więc realny wpływ na rentowność biznesu.

CZYM JEST ESG?

ESG to skrót powstały od angielskich słów environmental (środowiskowy), social (społeczny) oraz governance (ład korporacyjny). Akronim odnosi się do czynników związanych z zasadami zrównoważonego rozwoju. Na ich podstawie dokonuje się pozafinansowej oceny przedsiębiorstw, państw, czy organizacji. Podmioty raportujące czynniki ESG mierzą m.in. swój wpływ na otoczenie – środowisko naturalne i społeczeństwo – a także oceniają zarządcze aspekty swojej działalności.

• Aspekt środowiskowy dotyczy sposobu, w jaki firmy wykorzystują zasoby naturalne i jak wpływają na środowisko. Chodzi m.in. o emisję gazów cieplarnianych, recykling odpadów czy zwiększanie efektywności energetycznej. Niskoemisyjna produkcja i gospodarka obiegu zamkniętego pozwalają na mniejsze zużycie surowców i zminimalizowanie odpadów, co prowadzi do mniejszego obciążenia planety.
• Czynniki społeczne odnoszą się do wpływu firmy na społeczeństwo, w tym na pracowników, klientów, dostawców, lokalne społeczności i innych interesariuszy. Obejmują kwestie takie jak m.in. bezpieczeństwo i higiena pracy oraz pozytywny wpływ na społeczności lokalne. Jako przykład można podać korzystanie z lokalnych dostawców półproduktów i wspieranie w ten sposób lokalnej gospodarki.
• Ład korporacyjny związany jest z zasadami obowiązującymi w przedsiębiorstwie, odpowiedzialnym sposobem zarządzania, przestrzeganiem prawa, uczciwym i etycznym działaniem. W zakres tych czynników wchodzi np. wprowadzenie zasad przeciwdziałających korupcji.

O ESG mówi się coraz głośniej, także w mediach, a mimo to nadal ponad 20%polskich firm nigdy nie słyszało o tym zagadnieniu – wynika z raportu Polskiego Stowarzyszenia ESG. Najgorzej wypadł handel – z wymogami dotyczącymi zrównoważonego rozwoju nie spotkało się aż 36% badanych. Jednocześnie zaledwie 7% firm, które deklarują, że są zaznajomione z ESG, oceniło swoją wiedzę wysoko i kształci w tym kierunku swoich pracowników. Z roku na rok rośnie liczba osób, które są świadome tego wyzwania, ale grono osób wykwalifikowanych wciąż pozostaje niewielkie. Dlatego obecnie jednym z głównych zadań przedsiębiorstw jest zadbanie o edukację kadry pracowniczej w tej kwestii.

 OBOWIĄZEK RAPORTOWANIA ESG TO WYMÓG PRAWNY

Obowiązek raportowania niefinansowego został wprowadzony przez unijną Dyrektywę NFRD (Non-Financial Reporting Directive) w 2014 r. Dokument obligował duże przedsiębiorstwa, będące jednostkami zainteresowania publicznego (m.in. spółki giełdowe, banki) do ujawniania informacji dotyczących kwestii środowiskowych, społecznych i zarządczych. Obowiązek póki co dotyczy jedynie 150 firm w Polsce. Jednak grupa podmiotów zobowiązanych do raportowania niefinansowego powiększy się już od nowego roku za sprawą Dyrektywy CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Akt prawny rozszerza i uszczelnia przepisy NFRD, zwiększając zasięg i szczegółowość raportowania niefinansowego oraz wprowadzając bardziej rygorystyczne wymagania w zakresie audytu tych informacji. Zgodnie z jej przepisami od 1 stycznia 2025 r. pierwsze podmioty będą zobowiązane do składania raportów niefinansowych za poprzedni, 2024 r.

Obowiązek raportowania ESG będzie dotyczył:

• Od 2025 r. dużych przedsiębiorstw i spółek publicznych zatrudniających co najmniej 500 osób. Choć te podmioty zostaną objęte obowiązkiem dopiero w przyszłym  roku, to będą one musiały wykazać informacje za rok obrotowy 2024. W praktyce oznacza to, że już teraz powinny zbierać niezbędne dane.
• Od 2026 r. firm, które spełniają dwa z trzech kryteriów: zatrudniają powyżej 250 osób, ich suma bilansowa przekracza 85 mln zł, osiągają roczne przychody przekraczające 170 mln zł.
• Od 2027 r. małych i średnich firm notowanych na rynkach regulowanych, które spełniają dwa z trzech warunków: zatrudniają powyżej 10 pracowników, ich suma bilansowa przekracza 1,5 mln zł, osiągają przychody powyżej 3 mln zł.

 ELEMENTY RAPORTU ESG

Do raportowania niefinansowego przedsiębiorstwo powinno podejść równie rzetelnie co do sprawozdawczości finansowej. W dokumencie należy zawrzeć informacje na temat przeszłych, teraźniejszych oraz przyszłych działań. Przygotowanie sprawozdania niefinansowego powinno opierać się na trzech kluczowych elementach:

• Opis polityki zrównoważonego rozwoju firmy – dokument powinien podkreślać aspekty zrównoważonego rozwoju w strategii biznesowej, określać cele, do których dąży przedsiębiorstwo w kontekście ochrony środowiska i ESG, prezentować strategię realizacji tych celów oraz określać sposoby ich monitorowania i raportowania.
• Strategia dotycząca ryzyka środowiskowego, społecznego i ładu korporacyjnego – przedsiębiorstwo powinno zidentyfikować ryzyka środowiskowe (takie jak emisje gazów cieplarnianych, zużycie wody i energii czy zanieczyszczenie), ryzyka społeczne (jak np. bezpieczeństwo i higiena pracy, prawa człowieka, różnorodność i integracja), a także określić ryzyko związane z ładem korporacyjnym (np. korupcja czy przejrzystość zarządzania, struktura własności i kontrola nad spółką).
• Publikacja wyników raportu niefinansowego. Dokument powinien zostać opublikowany na stronie internetowej firmy i doręczony właściwym organom nadzoru. W przypadku dużych spółek notowanych na giełdach regulowanych jest to Komisja Nadzoru Finansowego. Dla pozostałych spółek giełdowych właściwym organem nadzoru jest Główny Urząd Nadzoru Nad Rynkiem Kapitałowym.

 WDROŻENIE DZIAŁAŃ ESG PRZYNOSI KORZYŚCI

W 2022 r. ponad połowa firm funkcjonujących na terenie Polski (54%) publikowała już raporty zawierające informacje niefinansowe. Biznes zaczyna odczuwać presję nie tylko ze strony legislatora, ale także inwestorów czy konsumentów, którzy coraz częściej szukają produktów i usług wytworzonych z poszanowaniem środowiska i kwestii społecznych. Nacisk na czynniki ESG wynika też z wymagań partnerskich przedsiębiorstw, które są już zobowiązane do wykazywania czynników ESG w swoim łańcuchu dostaw. Przykładem może być firma z branży przemysłu spożywczego, która musi zweryfikować, czy produkty przekazywane przez dostawców pochodzą ze zrównoważonych, legalnych upraw.

Raportowanie pozafinansowe to jasny dowód na działania podejmowane przez firmę, co wpływa na jej wiarygodność i wzmacnia zaufanie do niej. To ważne dla akcjonariuszy i inwestorów, którzy chcą podejmować świadome decyzje inwestycyjne i wspierać organizacje działające w zrównoważony sposób.

Zwrócenie uwagi na aspekty pozafinansowe może wiązać się z korzyściami dla samych przedsiębiorstw. Wdrażanie działań w duchu ESG może prowadzić do zmniejszenia zużycia energii i surowców, a także do optymalizacji procesów, co w rezultacie wpłynie na korzyści finansowe. Ponadto firmy widzą też plusy w postaci większego zadowolenia pracowników oraz klientów. Około połowa badanych deklaruje, że wdrożenie polityki ESG w aspekcie weryfikowania łańcucha dostaw pomogło polepszyć jakość życia zatrudnionych, wynika z raportu EY „Supply Chain Sustainability Report 2022”. Zadowolenie pracowników bezpośrednio przekłada się na mniejszą rotację kadry.

– Wielu przedsiębiorców zdaje sobie sprawę, że zmiany klimatyczne wpływają na ich działalność gospodarczą. Ekstremalne temperatury, nieprzewidywalne zjawiska pogodowe czy brak wody mogą zagrażać funkcjonowaniu i rozwojowi firm, zwłaszcza w sektorach zależnych od surowców i energii. Zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, rozwój zielonej energetyki i ograniczenie konsumpcji surowców naturalnych wymagają współpracy między rządem a sektorem prywatnym na poziomie systemowym. Problemem jest też to, że jedynie 28 proc. przedsiębiorstw uwzględnia w swoich strategiach wszystkie trzy aspekty ESG,co pokazuje raport PwC „ESG w dobrach konsumenckich i handlu detalicznym”. Firmy skupiają się na czynnikach środowiskowych, często pomijając znaczenie czynników społecznych i zarządczych dla prowadzenia etycznego biznesu – mówi Aleksandra Łukaszewicz, redaktor naczelna Akademii ESG.

Przedstawione wnioski potwierdzają również wyniki badania Deloitte, w którym firma pytała osoby na stanowiskach odpowiedzialnych za ESG o ich ocenę zarządzania ryzykiem w firmach trzecich, takich jak dostawcy czy podwykonawcy. Jedynie 18 proc. ankietowanych wskazało, że partnerzy mają do dyspozycji specjalistyczne narzędzia pozwalające na ocenę czynników ryzyka ESG. Najwięcej trudności sprawiają takie tematy jak etyka korporacyjna (69 proc. badanych), odpowiedzialność za produkt (59%.) oraz ryzyko dotyczące zatrudnienia, w tym przestrzeganie praw pracowniczych (59%).

Korzyści z wdrażania działań w duchu ESG: Zwiększenie konkurencyjności: firmy raportujące czynniki ESG są lepiej postrzegane przez inwestorów, kontrahentów i konsumentów.Wzrost zaufania: raportowanie ESG buduje wizerunek firmy jako odpowiedzialnej i transparentnej.Oszczędności: wdrażanie działań zgodnych z wymogami środowiskowymi może prowadzić do zmniejszenia zużycia energii i surowców, a także do optymalizacji procesów.Większa innowacyjność: ESG stymuluje do poszukiwania nowych rozwiązań technologicznych i biznesowych.Lepszy dostęp do kapitału: inwestorzy coraz chętniej inwestują w firmy uwzględniające czynniki ESG w swoich strategiach.Wzrost zaangażowania pracowników: pracownicy chętniej pracują dla firm, które działają w sposób odpowiedzialny i zrównoważony.

STANDARDY RAPORTOWANIA ESG

ESG można  mierzyć na różne sposoby, co niekiedy budzi konsternację przedsiębiorców. Z tego powodu powstały standardy, które mają ułatwić to zadanie. Istnieje co najmniej kilkaset systemów usprawniających przygotowanie sprawozdań niefinansowych. Różnią się one między sobą zakresem, szczegółowością i źródłem pozyskiwania danych. Taka różnorodność generuje problemy z porównywaniem spółek raportujących zgodnie z różnymi standardami.

Do najpopularniejszych standardów raportowania ESG należą:

• Standardy GRI (Global Reporting Initiative)– oferują szeroki zakres wskaźników, które organizacje dostosowują do swojej specyfiki. To elastyczne podejście umożliwia firmom skupienie się na najistotniejszych dla nich aspektach, ale może prowadzić do problemów z porównywalnością danych między firmami. Różnice w interpretacji oraz selekcji wskaźników sprawiają, że raporty mogą być trudne do porównania, szczególnie jeśli firmy działają w różnych sektorach lub regionach.
• SASB (Sustainability Accounting Standards Board) – bardziej zorientowany na potrzeby inwestorów, skupia się na kwestiach finansowych związanych z ESG, co może prowadzić do pomijania niektórych aspektów społecznych i środowiskowych. SASB skupia się na specyficznych dla danego sektora wskaźnikach, co z jednej strony ułatwia porównywanie firm w ramach tej samej branży, ale z drugiej strony może utrudniać porównania międzysektorowe. Firmy z różnych sektorów, raportujące według SASB, mogą wykazywać zupełnie różne wskaźniki, co ogranicza możliwość globalnej analizy.
• ESRS (European Sustainability Reporting Standards) – to standard dostosowany do specyfiki prawnej i polityki UE, obowiązkowy dla firm objętych Dyrektywą CSRD. Wprowadza bardziej zharmonizowane podejście do mierników i wskaźników, jednak skupia się jedynie na rynku europejskim. W związku z tym firmy, które prowadzą działalność w UE i poza nią mogą mieć trudności z uspójnieniem danych dotyczących oddziałów przedsiębiorstwa z różnych lokalizacji ze względu na stosowanie różnych standardów. Problemy może sprawiać na przykład fakt, że standardy GRI pozostawiają dowolność w wyborze raportowanych wskaźników (pozwalając na kreowanie określonego wizerunku firmy), natomiast ESRS zakłada brak wyboru – firma zobowiązana jest do ujawnienia informacji dotyczących wszystkich wytycznych ujętych w dokumencie.

– Na rynku istnieje wiele różnych standardów raportowania niefinansowego, takich jak GRI czy SASB. Każdy z tych standardów różni się zakresem i sposobem raportowania, co prowadzi do istotnych różnic w wynikach prezentowanych przez firmy. Główne problemy związane z porównywalnością danych wynikają z tej różnorodności standardów, które opierają się na różnych wskaźnikach i badają inne aspekty funkcjonowania przedsiębiorstwa. Wybór odpowiedniego standardu zależy od lokalizacji firmy, obowiązków regulacyjnych, jakim podlega, oraz jej celów związanych ze zrównoważonym rozwojem. W ramach rozwiązania tego problemu Komisja Europejska wprowadziła ESRS, standard raportowania, który jest skoncentrowany na regulacjach europejskich i dostosowany do specyfiki rynku UE. ESRS ma na celu poprawę porównywalności raportów i ich zgodności z celami zrównoważonego rozwoju Unii Europejskiej. Jednocześnie, bardziej elastyczny standard GRI pozwala firmom na dostosowanie raportowania do swoich specyficznych potrzeb, co może być korzystne na poziomie globalnym. W praktyce wiele firm decyduje się na łączenie ESRS z GRI, aby jednocześnie spełnić wymagania lokalne oraz sprostać oczekiwaniom interesariuszy na arenie międzynarodowej. Takie podejście pozwala na bardziej kompleksowe i spójne raportowanie, które jest lepiej dostosowane do różnorodnych wymogów regulacyjnych i rynkowych – mówi Przemysław Chimczak-Bratkowski, prezes Akademii ESG.

WSKAŹNIKI ESG, CZYLI O CZYM PISAĆ W RAPORCIE

Na standardy raportowania składają się różne wskaźniki związane z ESG. To, na których z nich skupiają się organizacje, często jest bezpośrednio związane z branżą. Np. wśród przedsiębiorstw logistycznych popularne jest mierzenie śladu węglowego, zużycia energii, liczby pokonanych kilometrów oraz ilości recyklingowanych odpadów.

E/S/G	przykłady wskaźników ESG
E – czynniki środowiskowe	ślad węglowy	zużycie energii	zużycie wody
	liczba przejechanych kilometrów	zużycie paliwa	poziom zanieczyszczenia hałasem
	ilość wytwarzanych odpadów	ilość odpadów kierowanych do recyklingu	wykorzystanie tworzyw sztucznych
S – czynniki społeczne	wyniki anonimowych ankiet satysfakcji pracowników	liczba wypadków i chorób związanych z pracą	poziom inwestycji w zwiększenie bezpieczeństwa i ergonomii w miejscu pracy
	poziom inwestycji w programy rozwoju społeczności lokalnych	poziom inwestycji w programy edukacyjne dla pracowników	skala awansów wewnątrz organizacji
	udział kobiet w ogólnym zatrudnieniu	udział mniejszości w ogólnym zatrudnieniu	popularność szkoleń antydyskryminacyjnych wśród pracowników
G – czynniki zarządcze	wybór podwykonawców respektujących zrównoważony łańcuch dostaw	poziom inwestycji w badania i innowacje	poziom kompetencji członków zarządu
	liczba nadużyć praw pracowniczych	reakcje na nadużycia praw pracowniczych	wysokość wynagrodzenia kierownictwa względem pozostałych pracowników
	współpraca z partnerami biznesowymi skontrolowanymi pod względem zgodności z zasadami ESG	liczba i charakter działań antykorupcyjnych	poziom zaangażowania poszczególnych akcjonariuszy w procesy decyzyjne

Firmy mogą mierzyć wskaźniki ESG na własną rękę albo pójść o krok dalej i poddać się ocenie wyspecjalizowanej agencji, co umożliwi bezpośrednie porównanie z konkurencją. Analiza obejmuje nie tylko ocenę wdrożonych działań, ale też sugestie dotyczące dalszych kroków oraz obszarów do poprawy. Wskazuje również, z jakimi środowiskowymi, społecznymi i zarządczymi czynnikami może mierzyć się firma ze względu na swoją specyfikę, i jak może nimi zarządzać.

W obliczu rosnącej świadomości, ESG staje się ważnym elementem nowoczesnego zarządzania przedsiębiorstwem. Choć czynniki ESG nazywane są czynnikami pozafinansowymi, to bardzo często mają one bezpośredni wpływ na zyski firmy. Uwzględnienie ich w strategii organizacji jest nie tylko odpowiedzią na globalne wyzwania, ale również sposobem na średnio- i długoterminowe oszczędności oraz budowanie wartości i przewagi konkurencyjnej na rynku.

Źródło: Akademia ESG