Wypowiedź Wojciecha Murdzka, sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki, pełnomocnika Rządu do spraw reformy funkcjonowania instytutów badawczych:
Przełomowe badania, innowacje i wdrożenia realizowane są dzisiaj dzięki współpracy międzynarodowej. Prowadzona jest ona na przykład w ramach agencji badawczo-rozwojowych, które wspierają rozwój europejskiej nauki i nowatorskich przedsiębiorstw. Jedną z takich organizacji jest Europejska Agencja Kosmiczna, do której Polska należy od 2012 r. Inną formą współpracy międzynarodowej są projekty prowadzone w ramach przedsięwzięć infrastruktury badawczej, które ze względu na ogromną skalę i złożoność funkcjonują dzięki wsparciu społeczności naukowej z wielu krajów. Od 2016 r. Ministerstwo Edukacji i Nauki w sposób systemowy wspiera udział polskich zespołów w międzynarodowych infrastrukturach badawczych. Do najważniejszych należą Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) w Chile, Europejskie Laboratorium Biologii Molekularnej/Europejska Konferencja Biologii Molekularnej (EMBL/EMBC) w Niemczech oraz Europejska Organizacja Badań Jądrowych (CERN) w Szwajcarii.
Ta ostatnia organizacja, którą niedawno miałem okazję odwiedzić, stwarza podwaliny zarówno pod rozwój nauki, jak i przemysłu wysokich technologii. Polscy badacze od dawna uczestniczą w projektach CERN – historia naszej współpracy sięga jeszcze poprzedniego ustroju, kiedy to Polacy jako jedyni przedstawiciele nauki zza żelaznej kurtyny brali udział w działaniach tej organizacji. Współpraca zintensyfikowała się w 1991 r., gdy Polska przystąpiła do CERN. Inżynierowie Instytutu Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego PAN (IFJ PAN) od prawie 20 lat uczestniczą w pracach dla Wielkiego Zderzacza Hadronów w CERN. Wykonali około 167 tysięcy testów obwodów elektrycznych akceleratora, co przyczyniło się do wykrycia setek niezgodności. Ich usunięcie zapewniło ciągłość pracy Wielkiego Zderzacza Hadronów. Długofalowym efektem współpracy badawczej zespołów naukowo-inżynieryjnych jest uruchomienie w Instytucie programu badań nad nadprzewodnictwem i technikami przyspieszania cząstek.
Ostatnio nasze relacje z CERN nabrały dodatkowego wymiaru za sprawą naukowca, pana Sławosza Uznańskiego, którego w 2022 r. wybrano do Rezerwy Astronautów w Europejskiej Agencji Kosmicznej. Polski kandydat na astronautę to doktor elektroniki, jednym z jego największych projektów jest system kontroli mocy, który od 2017 r. jest podstawową częścią Wielkiego Zderzacza Hadronów. Dzisiaj bierze on udział w operowaniu tą częścią infrastruktury naukowej CERN. Łączenie roli naukowca z innymi aktywnościami nie zawsze jest tak spektakularne, jak w jego wypadku, ale często przynosi znakomite wyniki – na przykład wówczas, gdy badacze stają się przedsiębiorcami. Statystyki pokazują, że 45% naukowców, którzy pracowali w CERN, później pracuje w gospodarce. To dla nas pomyślna wiadomość. Polacy stanowią znaczącą grupę pracowników CERN. To około 580 osób, włączając, oprócz na stałe zatrudnionych naukowców i inżynierów, również osoby oddelegowane do eksperymentów i projektów, a także naukowców wizytujących. Przykładowo, obecnie aż 11% informatyków CERN to Polacy.
Praca i doświadczenie zdobywane przez Polaków w CERN ma wpływ na rozwój najnowocześniejszych podmiotów sektora przedsiębiorstw. Dzisiaj polska firma jest jednym z dostawców serwerów do centrów obliczeniowych tej organizacji, a inne przedsiębiorstwo, zajmujące się aparaturą kriogeniczną, podpisało z CERN kontrakt na ponad 30 mln franków na dostawy elementów chłodniczych do Wielkiego Zderzacza Hadronów. Kontakty, które udaje się zadzierzgnąć w czasie pracy w Szwajcarii, procentują w różnych obszarach. Jedna z polskich firm, dzięki pracy dla CERN i nawiązaniu współpracy z innymi podmiotami tak zwanej Big Science, realizuje projekt związany z technologią kwantową. Ta sama firma pracuje nad platformą satelitarną, która może być użyta w misjach obserwacji Ziemi na niskiej orbicie. Misje takie przede wszystkim gromadzą dane na temat stanu środowiska, niezbędne do badania zmian klimatu, a także informacje niezwykle użyteczne w zarządzaniu złożonymi systemami transportowymi czy energetycznymi. Pozyskanie energii i efektywne jej użycie jest zresztą coraz istotniejsze. Potrzebujemy rozwiązań zapewniających precyzyjną dystrybucję energii i zapobiegających jej stratom, które będzie można szybko wdrożyć. Aby poradzić sobie z tym wyzwaniem, nieodzowna jest międzynarodowa współpraca inżynierów i naukowców.
Dzisiaj skala przedsięwzięć, w które angażują się badacze i przedsiębiorcy, jest ogromna. Udział polskich zespołów naukowych i firm w projektowaniu, konstrukcji, testowaniu elementów wielkiej infrastruktury naukowej oznacza dostęp do unikalnego know-how i szansę na kształcenie kadr. To zaangażowanie podnosi rangę naszego kraju na arenie międzynarodowej i przyspiesza rozwój przedsiębiorstw oferujących zaawansowane technicznie usługi i produkty.
