Kopernik była kobietą – wielu z nas pamięta to słynne zdanie z kultowego już filmu Juliusza Machulskiego „Seksmisja”. Co prawda Kopernik nie był kobietą, ale od czasów, w których żył słynny astronom rola kobiet w życiu społecznym znacznie się zmieniła. Obecnie kobieta zajmująca się naukami ścisłymi, a nawet będąca inżynierem nikogo już nie dziwi. A nawet w ostatnich latach liczba przedstawicielek płci pięknej w tych dziedzinach rośnie. Według raportu „Kobiety na politechnikach 2023” opracowanego przez Fundację Perspektywy i OPI-PIB na publicznych uczelniach technicznych 35% studiujących to kobiety. Przy czy trzeba zaznaczyć, że kobiety dominują w specjalnościach, takich jak np. wzornictwo przemysłowe, biotechnologia, analityka chemiczna, inżynieria farmaceutyczna, inżynieria chemiczna i procesowa. W tych dziedzinach studentki stanowią ponad 60%. Na przeciwległym biegunie znajdują się specjalności postrzegane jako „męskie”, czyli automatyka i robotyka, pojazdy samochodowe, mechatronika pojazdów i maszyn roboczych, elektrotechnika. Tu udział kobiet wśród studentów wynosi zaledwie kilka procent.
Ponieważ dla rozwoju gospodarczego szczególnie istotne są nowe technologie, autorzy raportu przeanalizowali, jaki odsetek kobiet wybiera te kluczowe dla przyszłości specjalności. Na tych kierunkach średni udział kobiet wśród studentów wynosi niezmiennie od kilku lat 16%. Na ośmiu kierunkach (analityka biznesowa, informatyka społeczna, matematyka stosowana, biocybernetyka i inżynieria biomedyczna, inżynieria bezpieczeństwa pracy, inżynieria bezpieczeństwa, nanotechnologia oraz inżynieria obliczeniowa), biorąc pod uwagę publiczne uczelnie techniczne, udział kobiet wynosi od 40 do 60%. Szczególnie duży udział kobiet odnotowano na kierunku „inżynieria biomedyczna”. Charakterystyczne dla tej specjalności jest łączenie wiedzy z zakresu nauk technicznych z biologią i medycyną, a to właśnie w tych dziedzinach udział kobiet wśród studentów i naukowców jest znaczący. Kobiety też częściej niż mężczyźni chcą zostać inżynierami odpowiedzialnymi społecznie. Wybierają więc takie kierunki jak np. inżynieria środowiska.
A jaka jest pozycja kobiet w inżynierii poza naszym krajem? W 2022 r. w UE było prawie 7,3 mln kobiet naukowców i inżynierów, co stanowiło 41% całkowitego zatrudnienia w nauce i inżynierii. Kobiety pracujące jako naukowcy i inżynierowie zatrudnione były przede wszystkim w sektorze usług (46%), natomiast w przemyśle wytwórczym kobiety stanowiły zaledwie 22%. W Polsce pracowało odpowiednio: 63,8% kobiet w sektorze usług oraz 38,5% w przemyśle wytwórczym. Można więc powiedzieć, że w tej statystyce Polska wypada więc całkiem nieźle na tle Europy.
Można więc powiedzieć, że w ostatnim okresie udało się znacząco spopularyzować kierunki techniczne i ścisłe wśród kobiet, ale czy same kobiety odczuwają satysfakcję z obranej ścieżki kariery. Statystyki pokazują, że 40% absolwentek, które zdobywają tytuły inżynierskie, albo rezygnuje, albo nigdy nie podejmuje pracy w zawodzie. Kobiety znacznie częściej niż mężczyźni odchodzą z zawodu. Dlaczego tak się dzieje postanowili zbadać amerykańscy naukowcy z University of Michigan oraz University of Wisconsin. Jako przyczynę rezygnacji z zawodu, w trakcie studiów lub po ich ukończeniu ankietowane kobiety wskazywały stereotypowe podejście ze względu na płeć na uczelni lub w miejscu pracy, polegające np. na przydzielaniu zadań mało odpowiedzialnych i nierozwijających zawodowo. Ponadto, wiele z nich odkrywa, że zawód inżyniera nie jest tak otwarty na odpowiedzialność społeczną ani tak zaangażowany w rozwiązywanie palących problemów jak się spodziewały.
A może problem tkwi w tym, że kierunki techniczne stały się modne, zwłaszcza te oferujące dobre zarobki. Bywa więc, ze trafiają tam zdolni młodzi ludzie, jednak o niesprecyzowanych zainteresowaniach i dopiero z czasem odkrywają, że to nie to. Zainteresowanie techniką i naukami ścisłymi trzeba rozwijać od najmłodszych lat, a wtedy na politechnikach będziemy mieli do czynienia z ludźmi pewnymi swoich wyborów, nieoglądającymi się na stereotypy.
Martyna Jachimowicz
