Przyznawane są od 1992 r. wybitnym uczonym za ściśle zdefiniowane i potwierdzone szczególne osiągnięcia i odkrycia naukowe, które przesuwają granice poznania i w ostatnim okresie otworzyły nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Uznawane są za nasze najważniejsze wyróżnienie naukowe i – nie bez kozery – potocznie nazywane „polskimi Noblami”.
Od 2011 r. wręczane są w obszarach nauk o życiu i o Ziemi; chemicznych i o materiałach; matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz humanistycznych i społecznych (w 2010 r. i 2022 r. nie została przyznana w kategorii nauk technicznych, a w 2016 r. i 2019 r. – nauk o życiu i o Ziemi!). Ubiegać się o nią mogą uczeni wybierani z grona kandydatów zgłaszanych przez przedstawicieli środowiska naukowego zaproszonych imiennie przez Radę i Zarząd FNP (autonominacje nie są rozpatrywane), których dokonanie zostało wykonane w Polsce lub pracujący za granicą, pod warunkiem, że dokonali odkrycia naukowego potwierdzonego publikacjami afiliowanymi w polskiej jednostce. Do konkursu mogą zostać zgłoszeni także uczeni, których dokonanie dotyczyło problematyki polskiej.
Laureatów (wraz z tegorocznymi 121 osób) na podstawie opinii niezależnych ekspertów i recenzentów – głównie z zagranicy – oceniających dorobek kandydatów: jakość, oryginalność i wagę ich osiągnięć naukowych w danej dziedzinie (ocena porównawcza) wybiera Rada FNP, która pełni rolę Kapituły konkursu. Obecnie w jej skład wchodzą: prof. dr hab. Grażyna Jurkowlaniec(Uniwersytet Warszawski) – przewodnicząca, prof. dr hab. Jacek Jemielity (Uniwersytet Warszawski) – wiceprzewodniczący oraz prof. dr hab. Piotr Garstecki (Instytut Chemii Fizycznej PAN w Warszawie), prof. dr hab. n. med. Jacek Jassem (Gdański Uniwersytet Medyczny), prof. dr hab. Tomasz Łuczak (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Paweł Ostaszewski (Uniwersytet SWPS) i prof. dr hab. Zofia Szweykowska-Kulińska (Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu).
W 2024 r. Nagrodę FNP, której wysokość od tego roku wzrosła i wynosi 250 tys. zł, a do której nominowano 73 osoby, zdobyli:
dr hab. Sebastian Glatt z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w obszarze nauk o życiu i o Ziemi za ustalenie struktury i funkcji kompleksu Elongator wpływającego na poprawność biosyntezy białka,
prof. dr hab. inż. Janusz Lewiński z Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej i Instytutu Chemii Fizycznej PAN w obszarze nauk chemicznych i o materiałach za opracowanie mechanochemicznych metod syntezy perowskitów poprawiających ich właściwości fotowoltaiczne,
prof. dr hab. Krzysztof Sacha z Instytutu Fizyki Teoretycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich za sformułowanie teorii kryształów czasowych,
prof. dr hab. Marcin Wodziński z Katedry Judaistyki Uniwersytetu Wrocławskiego w obszarze nauk humanistycznych i społecznych za nowatorskie studia nad chasydyzmem wyjaśniające rolę kultury, polityki i geografii w kształtowaniu tożsamości religijnych i relacji międzyetnicznych.
Jerzy Bojanowicz
Czytaj więcej: https://www.sigma-not.pl/publikacja-151622-nagrody-fundacji-na-rzecz-nauki-polskiej-przeglad-techniczny-2024-11.html
