Opisując w tym cyklu artykułów poświęconych historii wiedzy o elektryczności różne odkrycia naukowe, które otwierały nowe obszary wiedzy, doszliśmy do momentu, kiedy ta wiedza zaczęła także służyć ludziom. Dzisiaj skupię się na tym, jak elektryczność wykorzystywano w Polsce.
Telegraf a sprawa polska
Tytuł podrozdziału żartobliwie nawiązuje do znanego powiedzenia „słoń a sprawa polska” i zapowiada, że będę chciał opisać (oczywiście w skrócie), jak rozwijała się w Polsce technika telegrafii – przez wiele lat dominująca forma elektrycznej łączności.
Jak wiadomo, jednym z pierwszych obszarów praktycznego i powszechnego wykorzystania elektryczności była budowa linii telegraficznych. Wynalazek Samuela Morse’a (1833) spowodował, że najpierw w USA, a potem w innych krajach rozwinęła się sieć połączeń telegraficznych, których liczba szybko rosła i których zasięg także stale się wydłużał. W Europie pierwsze połączenia telegraficzne powstały w Niemczech (1844), Francji (1845) i Austrii (1846). W Królestwie Polskim (pod zaborem rosyjskim) pierwsza linia telegraficzna powstała w 1852 r. i była związana z Koleją Warszawsko-Wiedeńską. W 1854 r. powstała linia telegraficzna Warszawa-Sankt Petersburg, a potem liczne dalsze połączenia, także do mniejszych miast. Jednak o rozwoju łączności telegraficznej w Polsce decydowały mocarstwa zaborcze, które często celowo blokowały postęp techniczny i gospodarczy w Polsce żeby umacniać swoją dominację nad zniewolonym krajem. Przykładowo w Rosji, która panowała nad większą częścią ziem Polskich, w 1913 r. było ponad 5 tysięcy stacji telegraficznych ponad pół miliona wiorst (wiorsta to 1,066 m) linii telegraficznych, natomiast na terytorium Polski liczba stacji i linii była znacząco mniejsza, niż by można było oczekiwać, gdyby rozwój był na całym terytorium równomierny. Była to forma celowej dyskryminacji!
Ryszard Tadeusiewicz, prof. AGH
Czytaj więcej: https://sigma-not.pl/zeszyt-7721-przeglad-techniczny-2025-2.html
