Wiele osób w Polsce korzysta niemal codziennie z najstarszych mostów. Jednak mało kto zastanawia się ile wieków historii jest pod ich stopami. Przypominamy kilka najstarszych obiektów z zachowanymi do dzisiaj przynajmniej niektórymi elementami historycznymi.
Zabytek średniowieczny
Najprawdopodobniej najstarszym zachowany mostem w naszym kraju jest ceglany most w Grudziądzu – element zespołu Bramy Toruńskiej, którą rozebrano w XIX w. Naukowcy badający materiał z jakiego wykonano najstarsze fragmenty zabytku, stwierdzili, że zastosowane płyty ceglane oraz cienka „oliwska” cegła są elementami charakterystycznymi dla architektury pierwszej połowy XIII w. Z takiej cegły zbudowana jest arkada o łagodnym łuku, będąca najstarszą częścią mostu. Nie wyklucza się, że było więcej takich arkad, które w trakcie kolejnych przebudów zostały zasłonięte innymi konstrukcjami.
Efektem XIV-wiecznej przebudowy mostu są łuki gotyckie, wykonane z grubszej cegły tzw. „palcówki”, znajdujące się nad arkadą późnoromańską. Również przypory podtrzymujące przęsła pochodzą z XIV w. Lokalizacja przęsła mostu nie na środku prześwitu Bramy Toruńskiej może świadczyć o jego wybudowaniu dużo wcześniej przed budową tej bramy. Specjaliści wnioskują, że prawdopodobnie most w Grudziądzu był pierwowzorem do budowy średniowiecznego mostu ceglanego w Warszawie na pl. Zamkowym. Oba mosty należą do kategorii łukowych, wykorzystujących mur arkadowy o grubości ok. 1-3 m, na który nakładano pomost drewniany. Dopiero w późniejszym okresie przebudowano je na całkowicie murowane. W Grudziądzu nastąpiło to na przełomie XIV i XV w. Również w XIX i XX w. na zabytkowe konstrukcje ceglane nałożono kolejne warstwy nowsze.
Średniowieczna konstrukcja mostu długości ok. 20 m, nad dawnym kanałem młyńskim Trynka, do dzisiaj nie straciła swej funkcjonalności (zdjecie: UM Grudziądz). Od wieków pełni rolę łącznika komunikacyjnego – przebiega przez niego jezdnia ul. Klasztornej, na niej linia tramwajowa i chodnik dla pieszych. Natomiast tam, gdzie jeszcze w latach siedemdziesiątych XX w. płynął pod nim kanał młyński, jest teraz alejka spacerowa.
Most anielski
Na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej, w miejscowości Czerna (woj. małopolskie) pustelnicy w ciągu 20 lat (1671–91) wybudowali nad potokiem Eliaszówka przeprawę kamienną dł. 120 m, szer. na 9,5 m, o wys. 18 m. Most łączący zbocza gór na terenie eremu miał 13 arkad posadowionych na kamiennych filarach (grub. 2 m.), zapewniał dojazd do klasztoru i nazwany był anielskim. Kształtem przypominał rzymskie akwedukty. Z powodu legend, m.in. o odbywających się tam co roku zjazdach diabłów, okoliczni mieszkańcy nazywali go mostem diabelskim, po którym do dziś pozostały tylko ruiny (Diabelski Most w 1787 r. Akwarela Zygmunta Vogla, źródło: Wikimedia).
Most wysoki w Reszlu
Miasto Reszel (woj. warmińsko-mazurskie) było w średniowieczu pierwszym w Europie miastem z własnym system wodociągowym i kanalizacyjnym. Tutaj wybudowano nad rzeką Sajna w drugiej połowie XIV w. jeden z najstarszych mostów z cegły. Wówczas prowadził on do jednej z bram miasta, w średniowieczu pełnił też rolę akweduktu. Most ten jest trzyarkadową konstrukcją o wysokości ok. 20 m. Bezpośrednio nad nurtem rzeki umieszczono arkadę środkową. Arkady zabudowano w XVIII i XIX w. tworząc w nich pomieszczenia. Dopiero w latach 2000–2001 przywrócono mostowi wygląd pierwotny (fot. Vladis/Adobe Stock).
Oprac. Bronisław Hynowski
