Rozwiązania zgłaszane przez twórców przedmiotów własności przemysłowej coraz częściej wykorzystują sztuczną inteligencję (SI). Narzędziem tym posługują się także eksperci Urzędu Patentowego w celu podniesienie zdolności operacyjnej urzędu, przeszukiwania baz danych, zaawansowanych tłumaczeń oraz automatycznej klasyfikacji wynalazków i wzorów użytkowych.
Sztuczna inteligencja jest obecna w wielu aspektach naszego życia, jej rola stale wzrasta i stwarza wyzwania dla prawa własności intelektualnej. Pojawiają się pytania o autorstwo utworu czy wynalazku stworzonego przez sztuczną inteligencję oraz prawnych regulacji takich rozwiązań. Generatywne modele SI – ChatGPT “uczą” się na literaturze patentowej, trenują na danych chronionych prawem autorskim, jednak brak skutecznego systemu ścigania naruszeń. Urzędy patentowe ze względu na swoją działalność, z jednej strony aktywnie włączają się w dyskusję nad dostosowaniem przepisów do postępu technologicznego, a z drugiej same korzystają ze zdobyczy sztucznej inteligencji do optymalizacji własnej pracy.
Rozbudowane bazy danych
Globalnie, dziennie dokonywanych jest blisko 58 tys. zgłoszeń różnych przedmiotów własności intelektualnej, a wyszukiwarka patentów Espacenet zawiera ponad 150 mln wyników dot. światowej dokumentacji patentowej, pochodzącej z ponad 90 krajów i organizacji udzielających praw wyłącznych. W 2023 r. Urząd Patentowy RP przyjął 30 795 zgłoszeń w trybie krajowym i międzynarodowym i wydał 23 061 decyzji o udzieleniu praw wyłącznych. Do końca grudnia 2023 r. w mocy pozostawało 370 tys. praw wyłącznych na przedmioty własności przemysłowej. Poruszanie się w tak bogatych bazach danych wymaga stosowania najnowocześniejszych rozwiązań informatycznych.
SI w pracy Urzędu Patentowego
SI jest doskonałym rozwiązaniem do przeprowadzania badań patentowych i przetwarzania ogromnych ilości danych, z jakimi muszą się mierzyć eksperci ds. własności przemysłowej.Sztuczna inteligencja pozwala efektywnie przeszukiwać międzynarodowe bazy z chronionymi przedmiotami własności przemysłowych, pozwala lepiej czytać literaturę patentową, prowadzić badania w tzw. stanie techniki czy przeprowadzać wydajniejsze analizy typu patent landscape[1] i mapowania patentowego. To także wsparcie w maszynowym, automatycznym tłumaczeniu opisów praw wyłącznych, które staje się coraz istotniejsze w tłumaczeniach z języków azjatyckich, dominujących w światowej literaturze patentowej na poziomie ok. 70%. Ponadto zapewnia wsparcie w automatycznej analizie warstwy graficznej znaków towarowych, co dotychczas wymagało tradycyjnej pracy albo wsparcia słownego. To także lepsze wyszukiwanie, np. przy pomocy tzw. wyszukiwarek semantycznych oraz dokonywania automatycznej klasyfikacji.
Wsparcie ekspertów
Technologia wspiera korpus ekspercki Urzędu Patentowego RP, czyli grupę wysoko wykwalifikowanych pracowników, którzy zajmują się merytoryczną i administracyjną obsługą zgłoszeń wynalazków, znaków towarowych, wzorów użytkowych i przemysłowych oraz topografiami układów scalonych. W polskim urzędzie wykorzystywany jest system AutoPatent, który dzięki mechanizmom sztucznej inteligencji wskazuje międzynarodowe klasyfikacje patentowe (MKP) dla nowych, dotąd nie zaklasyfikowanych zgłoszeń oraz przypisuje eksperta do rozpatrzenia danego zgłoszenia względem dziedziny techniki, w której się specjalizuje.
Sztuczna inteligencja to szansa na rozwój i podniesienie zdolności operacyjnej urzędu, w których jest potrzeba analityczna big data – pracy przy ogromnych zbiorach danych do przetwarzania. Na końcu procesu jest jednak zawsze człowiek – ekspert, który weryfikuje wyniki i inteligentnie wykorzystuje sztuczną inteligencję.
Sztuczna inteligencja nie zastąpi człowieka, ale zdecydowanie przysłuży się wszystkim użytkownikom systemu ochrony własności intelektualnej. Ułatwi inteligentne poruszanie się w setkach milionów dokumentów patentowych oraz dostęp do wiedzy nt. stanu techniki i rozwiązań już istniejących w skali światowej. Dzięki temu pomoże twórcom nie zgłaszać wynalazków już wymyślonych, a urzędnikom skuteczniej i szybciej badać zgłoszenia – dodaje Edyta Demby-Siwek, Prezes Urzędu Patentowego RP.
Wyzwania
SI już teraz tworzy niezliczoną liczbę wynalazków, z których część próbuje się zgłaszać do urzędów patentowych, wskazując SI jako autora. Na gruncie obowiązujących przepisów, prawo do uzyskania patentu przysługuje twórcy, którym może być wyłącznie osoba fizyczna. Opatentowany może być tylko „wynalazek realizowany z użyciem komputera” tzw. CII (Computer Implemented Invention), czyli taki, w których zastosowanie komputera wywołuje dalszy, nieoczekiwany efekt techniczny, rozwiązujący jakiś problem. Przykładem jest system nawigacji w telefonie lub samochodzie, w którym wyświetlana jest mapa topograficzna w zależności od aktualnej pozycji pojazdu i kierunku poruszania się. Takie rozwiązanie spełnia kryteria patentowalności, w przeciwieństwie do np. Chata GPT, który jest jedynie rozbudowaną aplikacją.
Rozwój SI jest wyzwaniem i szansą dla systemu legislacyjnego. Ochrona praw własności przemysłowej stanowi ważny czynnik zachęcający twórców i przedsiębiorców do kreowania nowych rozwiązań niezbędnych dla rozwoju gospodarczego. Cyfrowi konsultanci, eksperci w Urzędzie Patentowym wykorzystują narzędzia SI, np. nowoczesnych translatorów, by sprawdzić czy dane rozwiązanie już gdzieś nie powstało. Ochrona patentowa powinna podążać w kierunku innowacyjności, wspierać ją i stymulować, tak, by nowe regulacje nadążały za technologiczną rewolucją.
Więcej w „Kwartalniku” Urzędu Patentowego Sztuczna inteligencja a ochrona własności intelektualnej
[1] Patent landscape to analiza otoczenia patentowego wspierająca proces podejmowania decyzji w zakresie zarówno ochrony wynalazku, jak i rozwoju rynkowego. Pozwala określić, jaki zakres ochrony jest najbardziej wskazany dla danego rozwiązania i jest punktem wyjścia do przygotowania strategii ochrony patentowej wynalazku. Pomaga także określić potencjał sprzedażowy wynalazku na rynku krajowym i zagranicznym oraz zagrożenia konkurencyjne ze strony innych przedsiębiorstw.
