Społeczeństwo informacyjne to nie tylko świat szybkiego Internetu, dostępu do technologii i zdolność do ich rozumienia. To codzienna rzeczywistość, zależna od algorytmów i cyfrowych systemów. To także świat konfliktów, cyberwojen i dezinformacji z którą mamy coraz częściej do czynienia. Światowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego, jest okazją do refleksji nad rozwojem technologii oraz zapobieganiem zagrożeniom. Organizatorami obchodów są: Stowarzyszenie Elektryków Polskich (SEP), Polskie Towarzystwo Informatyczne (PTI) oraz Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych NOT. O roli sztucznej inteligencji, bezpieczeństwie w sieci i potrzebie mądrej edukacji cyfrowej, z Wiesławem Paluszyńskim, prezesem PTI rozmawia Jolanta Czudak.
Panie Prezesie, czy ustanowiono 19 lat temu święto ma jeszcze znaczenie zgodne z jego pierwotną ideą?
Ma – i to większe niż kiedykolwiek. Światowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego został ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 27 marca 2006 r. Polskie Towarzystwo Informatyczne jest od lat włączone w obchody tego święta. Organizujemy wydarzenia poświęcone nowym technologiom i roli informatyki w rozwoju społecznym oraz gospodarczym. W czasach, kiedy świat cyfrowy pędzi bez taryfy ulgowej, warto się na moment zatrzymać i zadać sobie trudne pytania, jak wykorzystać ten potencjał dla dobra człowiek. Jeśli nie będziemy refleksyjni, jeśli nie zaczniemy rozumieć, co naprawdę oznacza społeczeństwo informacyjne, skończymy jako jego bierni konsumenci – albo ofiary.
To święto jest nam potrzebne właśnie z tego powodu?
Jest nam potrzebne z kilku powodów, ale najważniejszy, że możemy się dzielić wiedzą. W cyfrowym świecie nie chodzi tylko o fizyczny dostęp do sieci. Chodzi o kompetencje – zdolność rozróżniania prawdy od manipulacji, ochronę danych, umiejętność obsługi cyfrowych narzędzi. Bo, co z tego, że ktoś ma Internet, jeśli nie potrafi z niego korzystać bezpiecznie i świadomie? Technologie same w sobie nie gwarantują postępu – ważne jest to, jak je wykorzystujemy. Ten dzień jest okazją do: zastanowienia się nad tym, jak kształtować społeczeństwo informacyjne sprawiedliwe i zrównoważone, rozmów o cyfrowych kompetencjach, dostępności technologii i ich etycznym użyciu, promowania innowacji, które naprawdę zmieniają świat na lepsze.
Motywem przewodnim tegorocznych obchodów jest sztuczna inteligencja w służbie społeczeństwa. W jakim kierunku zmierzamy jako społeczeństwo?
Sztuczna inteligencja wkroczyła do naszego życia i jest już z nami prawie wszędzie. To nie futuryzm, to rzeczywistość. W medycynie może ratować życie. W administracji – odciążyć urzędników. Ale w rękach złych „aktorów” może być narzędziem totalnej manipulacji. Deepfake’i, algorytmy dezinformacji, boty wpływające na wybory – to nie teoria spiskowa, to codzienność. W sieci jest coraz więcej takich zagrożeń. Cyberprzestępczość, dezinformacja, manipulacja, to niemal codzienna praktyka. Przypomina to trochę cyfrową wojnę. Cichą, ale śmiertelnie groźną. Dziś można sparaliżować państwo nie wysyłając czołgów, tylko infekując serwery. Można zniszczyć reputację człowieka jednym fejkiem.
Często sami jesteśmy współwinni, bo udostępniamy różne „bzdury” i nie chronimy też swoich danych. Jakie w tym wszystkim jest miejsce dla człowieka?
Kluczowe. Sztuczna inteligencja wymusza na nas nową etykę i nową odpowiedzialność. AI nie zastąpi człowieka, ale może go zdominować. Człowiek musi pozostać tym, który zadaje pytania, a nie tylko przyjmuje odpowiedzi generowane przez algorytmy. Musimy umieć powiedzieć „sprawdzam” i być bardzo czujni.
W jak sposób bronić się przed tym, żeby nie być łatwym celem?
Edukacja, edukacja i jeszcze raz edukacja. Od przedszkola po uniwersytet trzeciego wieku. Kompetencje cyfrowe powinny być tak samo oczywiste jak nauka pisania i czytania. A państwo musi zadbać o systemowe wsparcie – o to, by ludzie nie byli bezbronni wobec technologii, by nikt nie został wykluczony. Internet, smartfony, sztuczna inteligencja czy chmura obliczeniowa są nieodłączną częścią życia codziennego, pracy, edukacji i rozrywki. Administracja, bankowość, zdrowie, edukacja – wszystko przenosi się do przestrzeni cyfrowej. Żyjemy w rzeczywistości, w której informacja stała się jednym z najcenniejszych zasobów – porównywalnym z energią, wodą czy surowcami naturalnymi. To na niej opiera się rozwój gospodarczy, naukowy i społeczny. Z szybkiego obiegu informacji trzeba bardzo rozważnie korzystać, aby służyła dobru społecznemu, a nie była zagrożeniem.
Czy w tym cyfrowym wyścigu człowiek nie staje się przypadkiem zakładnikiem algorytmów i sztucznej inteligencji?
Niestety – w wielu aspektach tak. Wystarczy jeden wirus, błąd systemu, atak na infrastrukturę, by całe państwo – a może i kontynent – zostało sparaliżowane. Bez prądu nie ma Internetu, nie działają banki, szpitale, apteki, transport, systemy energetyczne. Żyjemy w sieci naczyń połączonych, a cyberbezpieczeństwo to już nie jest opcja – to fundament bezpieczeństwa narodowego. Każdego dnia mamy do czynienia z cyber atakami, które są coraz bardziej wyrafinowane. Ochrona naszych danych wymaga zaawansowanych rozwiązań, takich jak uczenie maszynowe i generatywna AI, które są dzisiaj szeroko stosowane w cyberbezpieczeństwie. Nie możemy jednak zapomnieć, że cyberprzestępcy, również wykorzystują AI i uczenie maszynowe, zupełnie ignorując aspekty etyczne. Jak zapobiegać groźnym atakom, stosować algorytmy umożliwiające szybką analizę danych, identyfikację zagrożeń oraz automatyzację obrony będziemy debatować podczas konferencji „Zastosowania sztucznej inteligencji” w Sali Kolumnowej Sejmu. Organizujemy ją 14 maja wspólnie ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich i FSNT-NOT. Honorowy patronat nad tym wydarzeniem objęli: Małgorzata Kidawa-Błońska, marszałek Senatu i Szymon Hołownia, marszałek Sejmu, co dobitnie świadczy o jego randze.
Z programu tej konferencji wynika, że mowa będzie także o praktycznym wykorzystaniu AI w różnych sektorach, w tym m.in. w medycynie.
Każdy sektor gospodarki wykorzystuje sztuczną inteligencję w swoich działaniach, dlatego podczas konferencji omawiać będziemy kluczowe innowacje, takie jak Big Data czy AI. Naszym celem jest nie tylko rozważenie wyzwań, które każda z tych innowacji wnosi, ale także spojrzenie na nie z szerszej perspektywy. Będziemy koncentrować się na wzajemnych zależnościach między poszczególnymi innowacjami oraz na przełomowych aplikacjach, które tworzą złożony proces przyczynowo – skutkowy kolejnych przemian. Ważnym impulsem do dyskusji będzie spojrzenie z technicznego punktu widzenia na idee przedstawione przez Klausa Schwaba w jego publikacji „Czwarta rewolucja przemysłowa”. Sesja dotycząca „Zastosowania sztucznej inteligencji w medycynie” będzie natomiast doskonałą okazją do zgłębienia tematyki innowacyjnych rozwiązań w obszarze zdrowia. Szczególny nacisk kładziemy na potencjał sztucznej inteligencji w diagnostyce medycznej, personalizacji terapii, analityce danych medycznych oraz usprawnianiu systemów opieki zdrowotnej. To umożliwi uczestnikom wymianę doświadczeń z ekspertami w swoich dziedzinach, którzy podzielą się najnowszymi osiągnięciami i perspektywami rozwoju AI w medycynie. W Sesji Młodzieżowej, z kolei zaprezentowane zostaną interesujące polskie prace i startupy z obszaru ICT (Information and Communication Technology) oraz ich zastosowania w różnych dziedzinach. Skoncentrujemy się na projektach, które mają duży potencjał wpływu na wzrost poziomu suwerenności technicznej i technologicznej kraju.
Zwieńczeniem uroczystych obchodów 14 maja, będzie też wieczorna Wielka Gala Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego. Laureaci konkursu na najlepszą książkę informatyczną odbiorą nagrody za swoje prace?
Tak, ale nie mogę zdradzać nazwisk zwycięzców. Musimy z tym poczekać do tej wyjątkowej uroczystości. Gala stanowi najważniejszy punkt obchodów Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego, którą organizujemy wspólnie z FSNT-NOT. Jak co roku, na to prestiżowe wydarzenie zapraszamy wysokiej rangi przedstawicieli polskiego rządu i parlamentu, osobistości świata nauki, liderów organizacji pozarządowych oraz ekspertów branżowych. Gala nie tylko podkreśla znaczenie obchodów, ale również stwarza doskonałą okazję do nawiązania nowych kontaktów i prowadzenia rozmów kuluarowych, sprzyjających wymianie wiedzy i doświadczeń.
Co do obchodów tego święta wnosi partnerstwo z FSNT-NOT?
Przede wszystkim wiele znaczących doświadczeń i możliwości dotarcia do szerokiego środowiska inżynierów, naukowców i nauczycieli. NOT to instytucja z ogromną tradycją i silnym potencjałem. Wspólnie organizujemy panele, gale, konferencje. Ale tu nie chodzi o zwykłą aktywność tylko o merytoryczną i bardzo profesjonalną współpracę. O spotkania ludzi z różnych światów: technologii, nauki, edukacji, polityki. I to się dzieje, również okazji tego święta.
W obchody Światowego Dnia Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego włączona została także konferencja „Sztuczna inteligencja w sztuce i humanistyce”. Będzie to wydarzenie cykliczne czy jednorazowe?
Chcemy, żeby to było wydarzenie cykliczne. Organizujemy je 19 maja w Pałacu Sztuki w Krakowie. Informatyka łączy się ze sztuką i humanistyką na wiele sposobów. Staje się nie tylko narzędziem, ale i partnerem w twórczości artystycznej oraz badaniach humanistycznych. Dzięki niej możemy lepiej zrozumieć dorobek kulturowy, tworzyć nowe formy ekspresji oraz rozwijać metody interpretacji danych kulturowych i językowych. Polskie Towarzystwo Informatyczne dostrzega w tym potencjał nie tylko technologiczny, ale również społeczny i kulturowy – dlatego, w ramach obchodów Światowego Dnia Społeczeństwa Informacyjnego, inicjuje dialog między informatyką a sztuką i humanistyką. To inwestycja w przyszłość, w której technologia wspiera i wzbogaca to, co najbardziej humanitarne i ludzkie.
Panie Prezesie, czy Światowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego zmieni coś w społecznym podejściu do bezpieczeństwa w sieci? Wzrośnie świadomość użytkowników Internetu oraz AI i staniemy się bardziej ostrożni, czy jest to raczej iluzja?
Zmieni, jeśli będziemy rozważniej i mądrzej działać. Jeśli zamiast scrollować TikToka, pójdziemy na debatę albo przeczytamy raport o cyberbezpieczeństwie. Nie zmienimy świata jedną konferencją, ale możemy kogoś obudzić. Zasiać wątpliwość. I to już jest dużo. Światowy Dzień Telekomunikacji i Społeczeństwa Informacyjnego przypomina nam, że w erze cyfrowej kluczowe jest nie tylko posiadanie dostępu do nowoczesnych technologii, ale przede wszystkim umiejętność ich świadomego i odpowiedzialnego wykorzystania. To święto zachęca do ciągłego poszerzania wiedzy, rozwijania kompetencji cyfrowych oraz aktywnego uczestnictwa w kształtowaniu przyszłości bazującej na rzetelnej informacji i komunikacji. Technologia zawsze powinna być w służbie ludzi, a nie odwrotnie.
Dziękuję za rozmowę.
