W codziennej praktyce spotykam się z licznymi sytuacjami w których przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia do ochrony wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, wskazując przy tym osobę twórcy, będącego jego pracownikiem. Warto przy tej okazji zastanowić się, czy pracownikowi, który w ramach świadczenia pracy opracował rozwiązanie, zgłoszone następnie przez pracodawcę do ochrony jako wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy, przysługuje dodatkowe wynagrodzenie?
Na to pozornie proste pytanie, intuicyjnie większość z nas odpowie: Nie, nie przysługuje, zwłaszcza, jeśli pracownik opracował rozwiązanie w ramach świadczenia obowiązków ze stosunku pracy. Ustawa Prawo własności przemysłowej (PWP) wskazuje co prawda, że w takiej sytuacji – gdy twórca dokonał wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy lub realizacji innej umowy – prawo do ubiegania się o ochronę przysługuje pracodawcy (o ile pracodawca i pracownik nie ustalili inaczej), jednak pracownikowi przysługuje w tej sytuacji wynagrodzenie za korzystanie z tego wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Podobnie jak w przypadku prawa do ubiegania się o ochronę, również w przypadku wynagrodzenia twórcy, strony (twórca-pracownik oraz pracodawca) mogą jednak umówić się odmiennie. Należy jednak podkreślić, że w braku owych odmiennych ustaleń, twórca ma prawo do wynagrodzenia. Co ważne, orzecznictwo w tym zakresie potwierdza (m.in. wyrok SN z dnia 24.01.2018 r. sygn. akt I PK 107/17), że wynagrodzenie twórcy wynalazku za korzystanie z tego wynalazku przez przedsiębiorcę, ma charakter jednorazowy, co w praktyce oznacza, że okres przedawnienia roszczeń twórcy z tego tytułu [na podstawie art. 118 kc] wynosi 6 lat.
Jak zatem ustalić wysokość wynagrodzenia twórcy wynalazku pracowniczego ?
Niestety Ustawa PWP wprowadza tu dalszą komplikację. Wskazuje bowiem, że o ile strony nie ustalą inaczej, wynagrodzenie ustala się w słusznej proporcji do korzyści przedsiębiorcy uzyskiwanych z tego wynalazku lub wzoru. Ustawa wskazuje również, że przy ustalaniu wysokości wynagrodzenia należy brać pod uwagę okoliczności, w tym zakres pomocy udzielonej twórcy przy dokonaniu wynalazku, a także zakres obowiązków pracowniczych. Co więcej, ustawa wskazuje, iż wynagrodzenie twórcy ustalone i wypłacone według powyższych zasad, należy podwyższyć, jeżeli faktycznie osiągnięte korzyści przedsiębiorcy okażą się znacząco wyższe od tych, jakie zostały przyjęte do ustalenia wypłaconego wynagrodzenia.
Ponieważ regulacje ustawowe dotyczące wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku pracowniczego są wysoce niekonkretne i ogólne, warto kwestie te uregulować w umowie z pracownikiem, bądź też w ramach wewnętrznego regulaminu dotyczącego tzw. wynalazków pracowniczych.
Podsumowując:
– prawo do uzyskania ochrony, w tym patentu, na rozwiązanie opracowane przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy lub realizacji innej umowy, przysługuje pracodawcy;
– pracownikowi (twórcy) przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie z wynalazku pracowniczego zgłoszonego do ochrony przez pracodawcę;
– pracownikowi może przysługiwać także podwyższone wynagrodzenie, jeżeli korzyści pracodawcy korzystającego z wynalazku pracowniczego okażą się znacząco wyższe niż zakładano;
– roszczenia pracownika z tytułu wynagrodzenia za korzystanie przez pracodawcę z wynalazku pracowniczego przedawniają się z upływem 6 lat;
– warto uregulować kwestie wynalazków pracowniczych w tym ich opracowywanie oraz wynagrodzenie pracowników, w odrębnej umowie bądź wewnętrznym regulaminie.
Maciej Priebe, Rzecznik Patentowy,
Partner w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy
