W serii „Monografie z dziejów nauki i techniki”, wydawanej przez Instytut Historii Nauki PAN, ukazała się kolejna pozycja autorstwa Piotra Rataja pt. „Rozwój elektrotechniki we Lwowie do 1914 roku”.
Autor przedstawił w wielu płaszczyznach udokumentowaną źródłowo historię początków lwowskiej elektrotechniki oraz zjawisko synergii pomiędzy: wyższą szkołą techniczną, towarzystwem technicznym i autonomicznym samorządem – wspólnie oddziaływującymi na szybką elektryfikację Lwowa. To właśnie tam w Galicji, w najbardziej zaniedbanej części zaboru austriackiego, już w II połowie XIX w. powstały pionierskie instalacje komunikacyjne: pierwszy na ziemiach polskich tramwaj elektryczny (1894), telefon, pierwsze oświetlenie budynków urzędowych, elektryfikacja kopalni w Borysławiu. Już w latach 70. XIX w. we Lwowie najwięksi polscy wynalazcy podjęli badania nad nowym wynalazkiem – telefonem. Tu została uruchomiona (1900) jedna z pierwszych zawodowych elektrowni miejskich prądu stałego i trójfazowego prądu przemiennego (1909).
Autor bardzo szczegółowo udokumentował źródła swej pracy, do której przeprowadził imponującą kwerendę w archiwach: polskich, ukraińskich (lwowskich), austriackich i niemieckich. Bogaty zasób wiedzy źródłowej umożliwił przedstawienie w nowym ujęciu ważnego fragmentu historii polskiej elektrotechniki, zakładającym równoważne i równoczesne uwzględnienie wszystkich instytucji elektrotechnicznych (dotychczas zazwyczaj rozpatrywanych osobno): elektryfikacji, szkolnictwa i ruchu stowarzyszeniowego. Jest dobrym przykładem procesu usamodzielnienia się lokalnego środowiska inżynieryjnego w dziedzinie elektrotechniki.
Książka licząca 600 stron została podzielona na 3 główne rozdziały. Najkrótszy rozdział I pt. Uwarunkowania i pierwsze kroki elektrotechniki we Lwowie (do 1890 r.) składa się z 11 podrozdziałów, w których opisano osobne zagadnienia. Rozdział II – Powstanie i działalność pierwszych instytucji elektrotechnicznych we Lwowie, podzielony na 5 podrozdziałów, omawia m. in. Katedrę Elektrotechniki Romana Dzieślewskiego w C.K. Szkole Politechnicznej i zaliczenie elektrotechniki do przedmiotów obowiązkowych na II egzaminie rządowym Wydziału Budowy Maszyn. Rozdział III – Dalszy rozwój elektrotechnicznych zastosowań i instytucji we Lwowie zawiera 4 podrozdziały, w których podano wiele szczegółów o: Szkole Politechnicznej, elektrowni prądu przemiennego, Towarzystwie Politechnicznym i zjazdach techników polskich w Galicji oraz przedsiębiorstwach elektrotechnicznych. Teksty rozdziałów uzupełnia ponad 90 ilustracji historycznych.
Opr. bh
